Fundacja Kazimierza Pułaskiego opublikowała raport „Polski Przemysł Obronny i System Zamówień Obronnych a Program Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych RP. Analiza i rekomendacje”, autorstwa Macieja Olex-Szczytowskiego oraz Małgorzaty Darowskiej. Autorzy sugerują w nim zmiany w systemie zamówień obronnych tak, aby polski przemysł mógł uczestniczyć w Programie w zakresie przewidywanym przez Rząd.

Przeprowadzona w raporcie analiza warunków ekonomicznych i prawnych i wykazała, że istniejący system zamówień obronnych nie sprzyja realizacji Programu Modernizacji Technicznej Sił Zbrojnych w zakresie udziału polskiego przemysłu obronnego (PPO). W opinii autorów, warunkiem realnego zaangażowania PPO w programy operacyjne jest usprawnienie planowania, prowadzenia i koordynacji zamówień obronnych, a także wprowadzenie zmian zarówno w procedurach, jak i w samym przemyśle.

Większość regulacji dotyczących zamówień obronnych nie uwzględnia wystarczająco przemysłowych oraz ekonomicznych czynników.  Tymczasem, jak podkreśla Maciej Olex-Szczytowski, istotne jest, aby z góry poddawać analizie, jak polski przemysł obronny może być angażowany w produkcję i obsługę sprzętu przez cały okres jego użytkowania, który zwykle wynosi więcej niż 20 lat. To z definicji wymaga uwzględnienia możliwości absorpcyjnych PPO oraz jego potrzeb inwestycyjnych w aktywa trwałe i wartości niematerialne. Należy również uwzględnić korzyści dla całej gospodarki, również z przyszłych podatków, wzrostu wartości PGZ itp.

Ważnym problemem są wynikające z przepisów ograniczenia elastycznego kształtowania przyszłej współpracy zagranicznych partnerów i polskiego przemysłu obronnego w wieloletniej perspektywie. Zdaniem autorów, regulacje wprowadzają nadmierny formalizm w prowadzeniu postępowań zamówieniowych. Utrudnia on prowadzenie rozmów z zagranicznymi partnerami i polskimi firmami w sposób zrozumiały i sprzyjający osiągnięciu korzystnego dla wszystkich stron rozwiązania. Umowy regulujące te sojusze powinny uwzględniać możliwość ich zmiany, jeśli będzie to uzasadnione potrzebami MON lub innymi ważnymi okolicznościami, cały czas mając na względzie interes podatnika. Prowadzenie zamówień obronnych mocno komplikuje także niejasne i niepoparte kryteriami ekonomicznymi stanowisko MON w kwestii nabywania i zarządzania prawami własności intelektualnej do technologii.  Zdaniem mecenas Małgorzaty Darowskiej, obecne podejście grozi wywłaszczeniem polskich firm z praw własności intelektualnej, przez co nie będą mogły racjonalnie planować produkcji, a także ograniczeniem udziału partnerów zagranicznych w ważnych projektach.

W opinii autorów potrzebne jest ustanowienie ciała doradczego – Rady Przemysłu Zbrojeniowego, której zadaniem byłoby strategiczne doradztwo kierownictwu Ministerstwa Obrony Narodowej w procesie głównych zamówień obronnych. Członkowie Rady, pochodzący wyłącznie z przemysłu, bez udziału wojskowych, wspieraliby MON w zakresie technologii, a także oceny ekonomicznej zasadności i wykonalności alternatywnych rozwiązań z ogólnej perspektywy obronności, PPO oraz całej polskiej gospodarki. W skład Rady wchodziliby m.in. Wiceminister MON odpowiedzialny za zamówienia (aktualnie Minister Czesław Mroczek) oraz Prezes PGZ.

Autorzy rekomendują także uproszczenie regulacji dotyczących zamówień obronnych i dostosowanie rozwiązań do celów Programu. Konieczne jest również odważne stosowanie art. 346 TFUE, aby zapewnić jak najbardziej elastyczną możliwość ukształtowania relacji z zagranicznymi partnerami i polskim przemysłem.

Potrzebne jest też opracowanie kompleksowych wytycznych nabywania i zarządzania prawami własności intelektualnej przez MON, uwzględniających interesy PPO i zagranicznych partnerów, zróżnicowanych w zależności od rodzaju i celu danego programu operacyjnego.

Zdaniem autorów raportu, konieczne jest również wypracowanie zbioru dobrych praktyk i wytycznych dla prowadzenia zamówień obronnych i zasad współpracy MON z przemysłem. Dobre praktyki i zalecenia powinny być narzędziem wspierającym podejmowanie decyzji, pozwalającym na potrzebną elastyczność w kształtowaniu relacji.

Do pobrania TUTAJ