21 stycznia 2021 r. Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego zorganizowała seminarium online  pt. International Programs in Aeronautic Sector as a Source of Innovation and Economic Development. Wydarzenie poświęcone było współpracy międzynarodowej w dziedzinie przemysłu  lotniczego, wynikających z niej innowacji oraz ich wpływie na całość gospodarki. Wydarzenie odbyło się pod patronatem ambasad Włoch i Wielkiej Brytanii w Warszawie. 

W seminarium wzięli udział płk Andrea Truppo odpowiedzialny za międzynarodowe programy we włoskich siłach zbrojnych,  Michał Jasiak, wiceprezes Sieci Badawczej Łukasiewicz, Prof. Robert Głębocki z Politechniki Warszawskiej oraz reprezentujący koncern Leonardo Costantino Panvini Rosati.

Seminarium zaczęło się od prezentacji płk Truppo, który wskazał, iż branża aeronautyczna jest jednym z najbardziej innowacyjnych sektorów gospodarki, dostarczającym produkty o wysokiej wartości dodanej i zapewniającym wysoko wynagradzane miejsca pracy. Innowacje w aeronautyce mają ogromny wpływ na inne sektory gospodarki charakteryzując się jednocześnie silnym efektem mnożnikowym. Analizy przeprowadzone w branży lotniczej i obronnej (A&D) potwierdzają, że tylko same wydatki na badania i rozwój kształtują efekt mnożnikowy na poziomie od 12 do nawet 20[1] (1 mln euro zainwestowany w branżę A&D przynosi od 12 do nawet 20 mln euro wartości dodanej w pozostałych sektorach gospodarki).

Jak wskazał płk Truppo zamówienia publiczne realizowane w sektorze obronnym nie powinny być traktowane wyłącznie jako sposób na dostarczenie sprzętu i zdolności siłom zbrojnym, ale również jako jedno z kluczowych narzędzi polityki przemysłowej i gospodarczej państwa. Rządy, poprzez realizację dużych programów w branży aeronautycznej, zyskują potencjał do kierowania rozwojem przemysłowym kraju. Decydenci dbający o wzrost gospodarczy mają świadomość, że zamówienia wojskowe można i należy traktować nie jako koszt, lecz inwestycję. Współcześnie, nawet największe i najbogatsze państwa Europy nie są w stanie samodzielnie realizować dużych, wojskowych programów lotniczych. Kluczem do sukcesu danego programu, który miałby służyć zarówno zaspokajaniu potrzeb wojskowych, jak i zapewnianiu rozwoju przemysłowego oraz wzrostowi innowacyjności, jest połączenie własnych wysiłków i zasobów z potencjałem innych państw, które wyrażają chęć współpracy dla wspólnych korzyści wynikających z uczestnictwa w przedsięwzięciach międzynarodowych. Korzyści te, są tym większe teraz, gdy wieloletnie ramy finansowe UE na lata 2021-2027 przewidują znaczne kwoty na projekty badawczo-rozwojowe związane z obronnością, szczególnie w ramach wielomiliardowego Europejskiego Funduszu Obronnego.

Reprezentujący Leonardo Costantino Panvini Rosati omówił z kolei doświadczenia Włoch w budowaniu przemysłu lotniczego poczynając od licencyjnej produkcji mniej skomplikowanych systemów przez własne prostsze rozwiązania, współpracę międzynarodową w zakresie bardziej zaawansowanych konstrukcji  do obecnego poziomu. Z kolei Polscy paneliści, tj. reprezentujący gromadzącą polskie ośrodki badawcze Sieć Badawczą Łukasiewicz Michał Jasiak  oraz Prof. Robert Głębocki z Politechniki Warszawskiej omówili kondycję polskiego przemysłu lotniczego, ośrodków badawczych i uczelni technicznych w kwestii ich możliwości oraz potrzeby podjęcia współpracy z zagranicznymi podmiotami.

W czasie dyskusji panelowej dużo miejsca zajął temat współpracy międzynarodowej. Jak wskazywali paneliści istnieje wiele przykładów udanej współpracy w obszarze lotnictwa, jednak wszystkie miały dwa wspólne mianowniki: wolę rządów do inwestowania w badania i rozwój zamiast kupowania gotowych produktów; oraz brak obaw przed uczeniem się od podmiotów, które już posiadają pożądane zdolności oraz chętnie się nimi dzielą. Efektem udanej współpracy jest powstanie dobrze prosperujących, rozpoznawalnych na całym świecie firm: Leonardo we Włoszech, CASA (Airbus) w Hiszpanii, czy Embraer w Brazylii. Równie łatwo o przykłady jeśli chodzi o udane programy międzynarodowe: Panavia Tornado, czy Eurofighter Typhoon. Dziś podobną ścieżkę wybrało kilka państw Europy w postaci programów rozwojowych samolotów 6. generacji Tempest i FCAS.

Również w Polsce mieliśmy sytuacje, kiedy to decyzje na szczeblu rządowym utorowały drogę do powstania obszarów rozwoju przemysłowego i innowacyjności, takich jak Dolina Lotnicza. Przykładowo, dzięki inwestycjom i współpracy z zagranicznym przemysłem lotnicznym, zakładom w Polsce udało się też utrzymać pozycję znaczącego gracza na rynku śmigłowców. Bardziej świadomie i dojrzale proces ten można przeprowadzić w segmencie samolotów bojowych, w którym Polska ma potencjał, by stać się ważnym partnerem dla wiodących krajów europejskich ze znaczącymi zdolnościami w sektorze lotniczym i obronnym.

Jak wskazywali paneliści międzynarodowe programy sektora aeronautycznego są siłą napędową przemysłu, ale także jednostek badawczo-rozwojowych i wyższych uczelni. Mają one kluczowe znaczenie dla innowacji, ponieważ personel potrzebny w tej dziedzinie musi mieć zapewnione dobrze finansowane instytucje edukacyjne i badawcze. Jest to klasyczny przypadek sprzężenia zwrotnego, w którym przemysł wymaga wykształconych specjalistów, podczas gdy szkolnictwo wyższe potrzebuje zakładów przemysłowych, w których ich absolwenci mogą znaleźć dobrze płatną pracę o wysokiej wartości dodanej. Rozwój obydwu powinien być napędzany przez wydatki publiczne, które i tak są realizowane w formie zamówień wojskowych.

[1] The Economic Case for Investing in Europe’s Defence Industry, Europe Economics, September 2013.