Stan relacji transatlantyckich, przyszłość NATO, miejsce Europy Środkowo-Wschodniej w porządku globalnym znalazły się pośród tematów piątej edycji konferencji Warsaw Security Forum, która odbyła się w dniach 24-25 października 2018 r. W tegorocznej edycji WSF wzięło udział ponad 150 panelistów i 1200 uczestników, w tym ponad 20 obecnych i byłych prezydentów, premierów oraz ministrów i wiceministrów spraw zagranicznych i obrony z kilkunastu państw świata.

Tegoroczna edycja Warsaw Security Forum odbyła się pod znakiem trzech cyfr: 5, 15, 100. Które symbolizują 5-lecie Warsaw Security Forum, 15-lecie organizatora konferencji, czyli Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego, oraz 100-lecie niepodległości Polski. Na uczestników czekało kilkanaście sesji plenarnych oraz kilkadziesiąt prezentacji i zamkniętych dyskusji towarzyszących – seminariów, śniadań i lunchy roboczych czy gier decyzyjnych. Tegorocznym novum był Innovation Corner, przestrzeń poświęcona nowym technologiom i innowacyjnym rozwiązaniom w takich obszarach jak cyberbezpieczeństwo, energetyka oraz obronność.

Tegoroczne Warsaw Security Forum otworzył Zbigniew Pisarski, prezes Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego. Następnie głos zabrał Paweł Soloch, Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego, partnera strategicznego Warsaw Security Forum. Minister Soloch zauważył, że obecnie obserwujemy dynamizację i rozwój polsko-amerykańskiej współpracy obronnej, a tylko ścisła współpraca transatlantycka oraz spójność w ramach NATO i UE może zagwarantować bezpieczeństwo europejskie.

100-lecie Polski i Europy Środkowo-Wschodniej

W ramach WSF2018 zostały zorganizowane dwie sesje ministerialne z udziałem zaproszonych ministrów spraw zagranicznych państw Europy Środkowej i Wschodniej. W pierwszej sesji „Security in Europe – fault lines in the East” wzięli udział ministrowie spraw zagranicznych Polski, Ukrainy, Litwy i Gruzji. Minister spraw zagranicznych Ukrainy Pawło Klimkin stwierdził, że Europa potrzebuje proaktywnego podejścia do radzenia sobie z zagrożeniami ze strony Rosji i skupienia się na transatlantyckiej solidarności. Szef litewskiej dyplomacji Linas Linkevicius zauważył, że wartości europejskie nic nie znaczą, jeśli nie są bronione. Minister spraw zagranicznych Gruzji David Zalkaliani zwrócił natomiast uwagę na fakt, że z perspektywy jego kraju proces integracji europejskiej jest bardzo interesujący. Daje nam silne instytucje demokratyczne, w których chronione są prawa człowieka i eliminowana jest korupcja. Polski minister spraw zagranicznych Jacek Czaputowicz zasugerował, że powinniśmy podjąć kolejne kroki w ramach Partnerstwa Wschodniego, aby kraje uczestniczące w tym programie dołączyły do Unii Europejskiej. Minister Czaputowicz odniósł się również do kwestii jedności transatlantyckiej, wskazując, że podziały w tym względzie byłyby szkodliwe dla bezpieczeństwa Polski. „Polska uczestniczy w dyskusjach. Odczuwamy solidarność z naszymi partnerami w Europie, lecz jednocześnie bierzemy pod uwagę amerykański punkt widzenia oraz amerykańską perspektywę zagrożeń dla światowego bezpieczeństwa” – zaznaczył minister.

Po sesji ministerialnej miał miejsce miły nieformalny akcent. Litewsko-polski duet rajdowy Benediktasa Vanagasa i Sebastiana Rozwadowskiego, uczestniczący w Rajdzie Dakar,  zaprezentował swój nowy pojazd – Gazoo  Racing Toyota Hilux. Vanagas i Rozwadowski, aby podkreślić wspólną historię, z dumą prezentowali na swoich kombinezonach i samochodzie symbole narodowe Rzeczypospolitej i Republiki Litewskiej – Orła Białego i Litewską Pogoń.

Druga sesja ministerialna „Catchng wind in rough waters – EU and Western Balkans” z udziałem ministrów spraw zagranicznych Albanii – Ditmira Bushatiego i Węgier – Petra Szijjarto oraz byłego ministra spraw zagranicznych Szwecji Carla Bildta i zastępcy sekretarza generalnego ds. stosunków międzyinstytucjonalnych Europejskiej Służby Działań Zewnętrznych Macieja Popowskiego, dotyczyła relacji między UE i krajami Bałkanów Zachodnich. Minister Bushati podkreślił, że obecnie doświadczamy procesu rozszerzenia UE poprzez wzmacnianie rządów prawa jako priorytetu dla obszaru Bałkanów Zachodnich. Rządy prawa są warunkiem wstępnym budowy stabilnego społeczeństwa i rozwoju gospodarczego. Albania dokonuje reformy sądownictwa nie tylko w celu integracji z UE, ale także ze względu na potrzebę szerszej modernizacji  społecznej. Péter Szijjártó, Minister Spraw Zagranicznych i Handlu Republiki Węgier zadeklarował, że Węgry wspierają wszelkiego rodzaju przedsięwzięcia w regionie Bałkanaów Zachodnich, które przyspieszają akcesję do struktur NATO i UE. Przedstawiciel ESDZ Maciej Popowski podkreślił, że najważniejsze jest utrzymanie dynamiki procesu berlińskiego. „Musimy mieć pewność, że wszystkie państwa członkowskie są na pokładzie” – zaznaczył. Carl Bildt wezwał do zaprzestania tworzenia granic i stworzenia sytuacji międzynarodowej, w której ludzie będą mogli żyć razem w pokoju.

O NATO na WSF

Pierwszego dnia konferencji odbyła się również  rozmowa pt. „Szczyt NATO w Brukseli – czego  dowiedzieliśmy się o stanie sojuszu?” z gośćmi specjalnymi WSF 2018 Benem Hodges’em, byłym dowódcą US Army w Europie oraz Andersem Fogh Rasmussenem, Sekretarzem Generalnym NATO w latach 2009-2014. Rasmussen zaznaczył, iż ze szczytu w Brukseli NATO wyszło „militarnie silniejsze, ale politycznie słabsze”, nawiązując do tarć w relacjach transatlantyckich. Mimo zaniepokojenia agresywną polityką Rosji, Anders Fogh Rasmussen wyraził  nadzieję na lepsze i bardziej przyjazne stosunki między Zachodem a Rosją w przyszłości. Rasmussen przypomniał zmianę stosunku Putina do Zachodu i zaznaczył, że NATO nigdy nie zagrażało i nie będzie zagrażało Rosji w przyszłości. Rasmussen potwierdził potrzebę obecności wojskowej NATO na wschodniej flance, a także wezwał do zwiększenia wysiłków NATO w walce z terroryzmem. Ben Hodges potwierdził natomiast, że tegoroczny szczyt NATO w Brukseli był bardzo owocny pomimo kontrowersyjnych rozmów na temat podziału obciążeń pomiędzy państwami członkowskimi Sojuszu. NATO zachowuje swoją zdolność adaptacyjną w trudnym i szybko zmieniającym się środowisku. Nadal jednak można poprawić sytuację w odniesieniu do zagrożeń w basenie Morza Bałtyckiego i Morza Czarnego. W tych regionach NATO musi zwiększyć swoją spójność i jeszcze wyraźniej pokazać swoje wspólne zaangażowanie. Co więcej – jak wskazał Hodges – powinniśmy pamiętać, że ostatnią rzeczą, jakiej Rosja chce, jest otoczenie geograficzne demokratycznych i liberalnych państw.

W kontekście NATO warta odnotowania była sesja „NATO defence and deterrence – what comes next for the eastern flank?” moderowana przez Michała Kobosko, starszego doradcę amerykańskiego think tanku Atlantic Council, będącego partnerem sesji. W panelu głos zabrali: Ian Brzezinski z Atlantic Council, Claudia Major z niemieckiego Stiftung Wissenschaft und Politik oraz Jamie Shea reprezentujący brukselski think tank Friends of Europe oraz zastępca sekretarza generalnego ds. nowych wyzwań w zakresie bezpieczeństwa NATO w latach 2012-2018. Podczas ożywionej dyskusji Claudia Major stwierdziła, że ​​musimy zdawać sobie sprawę z niepewności, która może powstać, jeśli działania rządzących nie będą wspierane właściwą komunikacją. Obecnie taka wątpliwość dotyczy w szczególności rządu USA. Ponadto, Major podkreśliła w kontekście działań Waszyngtonu, to że duże znaczenie ma rozróżnienie między krótkoterminowymi zyskami, a stratami w dłuższej perspektywie. Jamie Shea podkreślił ogromną rolę Stanów Zjednoczonych w   podtrzymywaniu sprawnego funkcjonowania NATO: nawet jeśli każde europejskie państwo wydałoby 2% swojego PKB na obronność, nadal będą zależne od USA. Tak więc Stany Zjednoczone pełnią kluczową rolę dla bezpieczeństwa całego kontynentu europejskiego i nie mogą być zastąpione przez żaden inny kraj. Ponadto Shea zwrócił uwagę na fakt, że NATO powinno być przygotowane i dostosowywać swoje działania do możliwych zagrożeń hybrydowych, które mogą być prowadzone z Rosji wobec państw bałtyckich. Ian Brzeziński podkreślił, że od  czasu amerykańskiego zaangażowania wojskowego w Syrii prezydent USA Donald Trump stał się pierwszym prezydentem po zimnej wojnie, który walczy z sojuszem, którego częścią jest Rosja.

Na zakończenie pierwszego dnia konferencji odbyła się uroczysta ceremonia wręczenia Andersowi Fogh Rasmussenowi nagrody Rycerza Wolności, wręczanej przez Fundację im. Kazimierza Pułaskiego osobom, które przyczyniły się do promocji wartości reprezentowanych przez generała Kazimierza Pułaskiego, czyli wolności, sprawiedliwości oraz demokracji. Laudację na cześć laureata wygłosił minister spraw zagranicznych Litwy Linas Linkevicius. Następnie w czasie „sesji sów” dyskutowano w eksperckim gronie na temat obecnej sytuacji na Bliskim Wschodzie oraz gazociągu Nord Stream 2.

Dzień II

Drugiego dnia konferencji Warsaw Security Forum polski minister inwestycji i rozwoju Jerzy Kwieciński wygłosił mowę otwierającą, zauważając, że temat bezpieczeństwa na różnych europejskich korytarzach jest zapomniany. Dzisiaj – zdaniem ministra – bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne powinno być priorytetem następnej perspektywy finansowej UE. Polska jest jednym z krajów, który stawia bezpieczeństwo na szczycie listy priorytetów Unii. W rozmowie z Dominiką Ćanto minister Kwieciński podkreślił, że bezpieczeństwo jest podstawowym wymogiem dla przyszłości Unii Europejskiej. “Jeśli tego nie uwzględnimy, naprawdę wpadniemy w kłopoty” – podkreślił. Fabrice Leggeri, dyrektor wykonawczy Frontexu w swoim wystąpieniu przyznał, że Unia Europejska powinna ocenić zdolność do zapewniania bezpieczeństwa swoich członków. „Wspólna granica zewnętrzna UE jest tylko tak silna, jak jej najsłabsze ogniwo, a obszar Schengen może istnieć tylko tak długo, jak długo nie ma słabych ogniw” – zauważył.

Na zakończenie Warsaw Security Forum 2018 odbyła się sesja plenarna „Russia and the West: if it’s not a cold war, that what is it?” z udziałem szefowej US-Russia Foundation Celeste Wallander, dyrektora biura informacyjnego NATO w Moskwie Roberta Pszczela, niezależnego analityka Bobo Lo, członka rosyjskiej Dumy Ilya Ponomarev’a oraz b. szefa MSZ Litwy Vygaudasa Usackasa, moderowana przez Briana Whitmore’a z Centre for European Policy Analysis. Niezależny analityk Bobo Lo zauważył, że bipolarny podział na Rosję i Zachód jest fundamentalny i nadal może prowadzić do gwałtownych konfliktów. Bobo Lo stwierdził, że „jeśli chodzi o politykę, o ile siebie samych nie naprawiamy, nie mamy podstaw moralnych, by naprawiać innych. To dotyczy zarówno sojuszników, jak przeciwników, a w tym przypadku Rosję.” My, jako członkowie Zachodu, powinniśmy obawiać się zarówno zagrożeń ze strony Rosji, jak i wzrastających w siłę Chin. Celeste Wallander stwierdziła, że to najsłabsze mocarstwa są najniebezpieczniejsze, ponieważ to one zazwyczaj rozpoczynają wojny. Dyrektor US-Russia Foundation stwierdziła, że Stany Zjednoczone nie są w stanie pokonać ani Rosji ani Chin bez swoich sojuszników, a przede wszystkim bez Sojuszu Północnoatlantyckiego.

To tylko niektóre z ponad 20 paneli, które odbyły się na WSF. Warsaw Security Forum to jednak nie tylko oficjalne debaty, ale również doskonała okazja do networkingu i rozmów w kuluarach. Podczas tegorocznej edycji zostały zorganizowane trzy spotkania robocze, w tym „networking breakfast” dla członkiń Women in International Security Poland (WiIS Poland). Warsaw Security Forum zostało także uświetnione  niemal 20 rozmowami w formacie „Round Table”, na temat m.in. stosunków rosyjsko-chińskich czy przyszłości Europy Środkowo-Wschodniej. W kuluarach konferencji odbyło się też spotkanie przewodniczących komisji parlamentarnych odpowiedzialnych za obronę narodową pod przewodnictwem p. posła Michała Jacha, Przewodniczącego Sejmowej Komisji Obrony Narodowej.

Już teraz zapraszamy Państwa do uczestnictwa w przyszłorocznym Warsaw Security Forum, a już wkrótce opublikujemy nagrania z odbytych sesji, do których obejrzenia serdecznie zapraszamy!

Oprac. Agata Supińska