Autor: Krystian Zięć

Ogłoszenie 22 września br. przyśpieszenia prac nad powstaniem Agencji Uzbrojenia przez Ministra Obrony Narodowej jawi się jako krok w kierunku usprawnienia procesu pozyskiwania, eksploatacji i wycofywania sprzętu wojskowego. Reforma ma opierać się na takich założeniach jak konsolidacja, synergia, ekonomizacja, optymalizacja czy wzrost decyzyjności, co odróżniać ma docelowy system od istniejącego – charakteryzującego się rozproszeniem odpowiedzialności, dublowaniem kompetencji, czasochłonnością i brakiem racjonalności. Pozytywna zmiana jakościowa jaką może przynieś wdrożenie tych założeń przy tworzeniu Agencji Uzbrojenia powinna być zauważalna zarówno dla wojsk operacyjnych, jak i budżetu MON.

Zasady są proste czyli o Agencji Uzbrojenia

Zasady racjonalnego prowadzenia polityki zakupowej są proste. Pozyskując niemal każdy bardziej złożony produkt należy przeanalizować klika zagadnień:

• jakie potrzeby ma nam zabezpieczyć, czyli do czego ów produkt będzie wykorzystywany;
• czy optymalny produkt jest dostępny na rynku „od ręki”, czy będziemy zamawiać dodatkowe wyposażenie u producenta;
• w jaki sposób zrealizujemy zakup – za gotówkę czy w jakimś systemie ratalnym;
• czy będziemy umieli się nim posługiwać, czy musimy zdobyć dodatkowe uprawnienia;
• jak będziemy taki produkt naprawiać – czy własnym sumptem, czy z pomocą specjalistycznego wsparcia;
• jak długo zamierzamy taki produkt użytkować i co z im zrobimy po okresie wykorzystywania – czy uda się go odsprzedać, czy będziemy musieli go zutylizować i na koniec – czym go zastąpimy.

Niemal każda instytucja czy gospodarstwo domowe  przed zdecydowaniem się na znaczny wydatek stawia sobie te pytania i musi na nie odpowiedzieć. Trudno  wyobrazić sobie sytuację w której podmiot sam decyduje o potrzebie danego zakupu, ale inny podmiot będzie decydował jaki to ma być dokładnie produkt, a jeszcze inny podmiot wskazuje jak będzie serwisowany oraz kiedy i za ile może być odsprzedany lub zutylizowany.

Mniej więc tak wygląd dzisiaj system pozyskiwania, eksploatacji i wycofywania sprzętu wojskowego, w który zaangażowane są Urząd Ministra Obrony Narodowej z departamentami i biurami, Sztab Generalny Wojska Polskiego, Dowództwo Generalne Rodzajów Sił Zbrojnych, Inspektorat Uzbrojenia, Inspektorat Wsparcia Sił Zbrojnych, Wojskowe Centrum Normalizacji, Jakości i Kodyfikacji i Agencja Mienia Wojskowego. Rozproszenie kompetencji i odpowiedzialności powoduje konieczność prowadzenia uzgodnień miedzy jednostkami i komórkami organizacyjnymi MON, niekiedy przy ścieraniu się różnych interesów, co sprawia, że sam proces opracowania założeń i zatwierdzania dokumentów wykonawczych jest długotrwały i często wykracza poza ramy czasowe określone w planach finansowych.

Utworzenie podmiotu integrującego zadania wyżej wymienionych instytucji uczestniczących w procesie pozyskiwania, eksploatacji i wycofywania sprzętu wojskowego ma istotne zalety. Są nimi przede wszystkim:

• jasno zidentyfikowana odpowiedzialność za całokształt przedsięwzięć związanych z zarządzaniem cyklem życia produktu;
• szybszy proces wypracowania rekomendacji i podejmowania decyzji;
• integracja czasami dublujących się ról i funkcji w rozproszonych instytucjach;
• funkcjonowanie bardziej w otoczeniu biznesowym niż operacyjnym.

Agencja Uzbrojenia, bo taką nazwę ma otrzymać nowy podmiot, może wprowadzić istotną zmianę jakościową w zakresie pozyskiwania, eksploatacji i wycofywania sprzętu wojskowego. Warunkiem sukcesu jest stworzenie właściwych ram prawych jej funkcjonowania, w tym zapewnienie dostępu do środków finansowych przeznaczanych na zadania statutowe oraz możliwość dysponowania nimi w sposób zapewniający dynamiczne reagowanie na pojawiające się wyzwania w procesie zakupu, a co być może ważniejsze – w procesie dalszej eksploatacji. Warto tutaj stosować zasadę: tyle władzy ile odpowiedzialności. Również w sferze organizacyjnej konieczne będą rozwiązania zapewniające realizację niezwykle ważnej funkcji planistycznej, która w obecnym otoczeniu biznesowym ma kluczowe znaczenie dla zapewnienia ciągłości i terminowości dostaw.

Samo utworzenie Agencji Uzbrojenia, obsadzenie jej doświadczonym personelem oraz stworzenie ram prawnych poprawnego funkcjonowania jest warunkiem koniecznym, ale nie wystarczającym do rozwiązania problemów z pozyskiwaniem, eksploatacją i wycofywaniem sprzętu wojskowego. Koniecznym będzie również określenie zasad jej funkcjonowania w relacji do pozostających przecież w strukturach MON: sztabów, dowództw oraz innych jednostek i komórek organizacyjnych, które to po utworzeniu Agencji Uzbrojenia będą mogły w większym zakresie wykorzystać posiadane siły i środki w działaniach szkoleniowych i operacyjnych.

Podczas prezentacji koncepcji Agencji Uzbrojenia rozważano możliwość włączenia w jej struktury Polskiej Grupy Zbrojeniowej wraz z podległymi spółkami. Nie podano jednak formuły w jakiej mogłoby się to odbyć. Jak wiadomo spółki Polskiej Grupy Zbrojeniowej są podmiotami prawa handlowego, natomiast Agencja Uzbrojenia będzie prawdopodobnie miała charakter instytucji rządowej, niekomercyjnej. Stworzenie konstrukcji prawno-biznesowej dającej możliwość szerszego uczestniczenia Polskiej Grupy Zbrojeniowej i podległych spółek w serwisowaniu sprzętu wojskowego, byłoby zapewne istotnym elementem próby budowania obronnego potencjału przemysłowego w oparciu o spółki skarbu państwa, która w razie kryzysu potencjalnie wsparłaby wojska operacyjne realizując zadania w zakresie napraw i modernizacji sprzętu wojskowego. Nie mniej wyżej wskazana konstrukcja byłaby bardzo niekorzystna dla polskich prywatnych przedsiębiorstw produkcyjnych i usługowych.

Autor: płk rez. Krystian Zięć, Senior Fellow w Programie Bezpieczeństwo Międzynarodowe i Obronność Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego

Zdjęcie: Kubsson94 , CC BY-SA 4.0