Autor: dr Joanna Kulesza

Incydent z udziałem rakiety Falcon 9, której fragmenty spadły na terytorium Polski w lutym 2025 roku, stał się symbolem nowych wyzwań związanych z eksploracją niskiej orbity okołoziemskiej. Choć nikt nie ucierpiał, zdarzenie unaoczniło, że dynamiczny rozwój technologii satelitarnych niesie za sobą nie tylko korzyści, lecz także zagrożenia. W świecie, w którym przestrzeń kosmiczna staje się polem globalnej rywalizacji gospodarczej i technologicznej, również Polska musi zająć stanowisko i aktywnie uczestniczyć w kształtowaniu nowych zasad jej zarządzania.

 

Incydent Falcon 9 nad Polską: symbol nowych wyzwań

W nocy z 18 na 19 lutego 2025 roku nad Polską doszło do niekontrolowanego wejścia w atmosferę czterotonowego stopnia rakiety Falcon 9, należącego do amerykańskiej firmy Starlink. Fragmenty rakiety spadły na ziemię w różnych miejscach kraju, w tym w Łodzi, stwarzając zagrożenie dla bezpieczeństwa publicznego. Polska Agencja Kosmiczna (POLSA) potwierdziła, że incydent był wynikiem awarii podczas planowanej operacji deorbitacji. Choć nie odnotowano ofiar ani poważnych zniszczeń, incydent ten unaocznił skalę zagrożenia wynikającego z rosnącego wykorzystywania przestrzeni kosmicznej do świadczenia usług telekomunikacyjnych oraz podkreślił konieczność wprowadzenia międzynarodowych regulacji dotyczących zarządzania ruchem satelitów i przestrzenią orbitalną.

„Kosmiczne złoto”: Polska w cieniu wielkiego wyścigu

Incydent z lutego 2025 roku jest tylko jednym z ostatnich wydarzeń wskazujących na zmiany zachodzące na niskiej orbicie Ziemi. Zjawisko to symbolizuje globalny wyścig o tzw. „kosmiczne złoto”[i] – wyścig, w którym nagrodzeni zostaną ci, którzy wykazali się pomysłowością i odwagą w wykorzystaniu przestrzeni kosmicznej. Choć Polska nie bierze bezpośredniego udziału w tym wyścigu, to jednak musi liczyć się z jego konsekwencjami. To zjawisko przestało dotyczyć tylko krajów bezpośrednio zaangażowanych w rywalizację kosmiczną, stając się także problemem dla państw, przez których przestrzeń powietrzną przelatują szczątki satelitów z różnych misji kosmicznych.

Gra dla dużych graczy: lokalne zarządzanie Infrastrukturą kosmiczną wobec braku międzynarodowych regulacji

Na międzynarodowej arenie kosmicznej dominują Stany Zjednoczone. Firmy takie jak SpaceX, Amazon oraz instytucje rządowe, w tym Federalna Komisja Łączności Stanów Zjednoczonych (FCC), decydują o tym, kto i w jaki sposób korzysta z przestrzeni kosmicznej, w tym celem udostępniania internetu satelitarnego. Choć ich działalność jest niekwestionowaną siłą napędową innowacji, wciąż pozostaje ona stosunkowo nieuregulowana. I tak 28 kwietnia 2025 roku FCC zatwierdziła szereg reform przepisów satelitarnych, m.in. otwierając 600 MHz pasma 37 GHz dla dostępu komercyjnego.[ii] Zmiany te mają umożliwić lepsze współdzielenie widma między systemami geostacjonarnymi (GEO) i niskoorbitalnymi (LEO) oraz zabezpieczyć przed zakłóceniami realizowane z ich wykorzystaniem usługi. FCC zapowiedziała również rewizję przestarzałych przepisów z lat 90., które, zdaniem lokalnych ekspertów, stanowią barierę dla innowacyjnych firm amerykańskich.

Chiny wchodzą na Orbitę: narodowe regulacje i nowy wyścig  kosmiczny

Z kolei Chiny ogłosiły plany budowy narodowego systemu zarządzania ruchem kosmicznym[iii] (Space Traffic Management, STM), który ma przywrócić porządek na coraz bardziej zatłoczonej niskiej orbicie ziemi. Zgodnie z danymi China National Space Administration (CNSA), do końca 2025 roku w Chinach będzie produkowanych do 5 000 satelitów rocznie. Dodatkowo, powołano Commercial Space Innovation Alliance, której celem jest integracja sektora prywatnego z państwowym zapleczem badawczo-rozwojowym, co ma wzmocnić pozycję Chin na arenie międzynarodowej w zakresie zarządzania przestrzenią kosmiczną. Przewidywana liczba satelitów na orbicie w 2025 roku zbliża się do 100 000, co stwarza ogromne wyzwania związane z koordynacją ruchu satelitów i zarządzaniem przestrzenią orbitalną.

Amazon Kuiper i SpaceX: nowy gracz wchodzi na scenę

Kolejnym istotnym elementem w wyścigu o dominację w przestrzeni kosmicznej jest projekt firmy Amazon o nazwie „Kuiper”, który zainaugurowany został w 2025 roku, wysłaniem 27 pierwszych satelitów na niską orbitę Ziemi. Wraz z rosnącą liczbą satelitów konkurujących o przestrzeń orbitalną, rywalizacja między SpaceX a Amazonem zaognia się. W tym wyścigu brytyjsko-indyjski OneWeb nie jest niestety istotnym graczem, a europejski IRIS2 wciąż czeka na realizację.

W tym wyścigu brytyjsko-indyjski projekt Eutelsat OneWeb jest ważnym, choć nie dominującym graczem, a europejski system IRIS² wciąż czeka na realizację. OneWeb, będący wynikiem współpracy między Wielką Brytanią, Indiami oraz innymi międzynarodowymi inwestorami, ma na celu stworzenie globalnej sieci satelitów zapewniających szerokopasmowy dostęp do internetu, szczególnie w odległych i trudno dostępnych regionach świata. Choć projekt ten przyciąga uwagę władz państw rozwijających się, jego rola w kosmicznej rywalizacji wciąż nie jest tak dominująca jak tych realizowanych przez SpaceX czy Amazon.

Z kolei projekt IRIS² ma stać się kluczową inicjatywą Unii Europejskiej, która ma na celu zbudowanie niezależnej, europejskiej infrastruktury satelitarnej.[iv] IRIS² ma na celu zapewnienie bezpieczeństwa komunikacji, ochronę prywatności oraz wspieranie „suwerenności technologicznej” Europy.[v] Choć projekt ten został zaprezentowany jako odpowiedź na rosnącą dominację amerykańskich firm, jego realizacja napotyka na liczne wyzwania techniczne i finansowe, które opóźniają jego rozwój. Unia Europejska wciąż negocjuje szczegóły współpracy między państwami członkowskimi oraz sektorem prywatnym, aby zrealizować ten ambitny plan.

Jak wskazuje Europejska Agencja Kosmiczna (ESA), w 2024 roku na orbitę trafiło ponad 2 500 nowych obiektów, a do 2050 roku liczba ta może wzrosnąć niemal do 50 000. Niestety, obecne reguły opracowane przez Międzynarodową Unię Telekomunikacyjną (ITU) są dalece niewystarczające, co wykazują eksperci wskazujący na przestarzałe podejście do przydziału zasobów orbitalnych („kto pierwszy, ten lepszy”), brak efektywnych narzędzi egzekucyjnych i prewencyjnych oraz zbyt wolne mechanizmy decyzyjne.[vi]

Europa jako gracz zespołowy: nowy porządek zarządzania przestrzenią kosmiczną

W obliczu tych rosnących zagrożeń Polska angażuje się w międzynarodową współpracę w ramach Europejskiej Agencji Kosmicznej (ESA) oraz Unii Europejskiej, dążąc do opracowania nowych ram prawnych regulujących przestrzeń kosmiczną. Polska dostrzega potrzebę stworzenia bardziej zaawansowanych modeli współpracy publiczno-prywatnej, które pozwolą na bardziej efektywne monitorowanie i deorbitację obiektów kosmicznych. Szczególne znaczenie w tym kontekście ma zbliżający się Szczyt Społeczeństwa Informacyjnego WSIS+20, który odbędzie się w Genewie w dniach 7–11 lipca 2025 roku. Wydarzenie to, organizowane przez ITU we współpracy z Organizacją Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury (UNESCO), Programem Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP) oraz Konferencją Narodów Zjednoczonych ds. Handlu i Rozwoju (UNCTAD), stanie się kluczowym momentem w kształtowaniu przyszłości globalnego zarządzania cyberprzestrzenią oraz infrastrukturą cyfrową. Dyskusje podczas tego szczytu będą miały istotny wpływ na przyszłość zasad zarządzania cyberprzestrzenią, w tym na kwestie związane z normami dotyczącymi globalnej infrastruktury internetowej.

Wkład społeczeństwa obywatelskiego i środowisk naukowych w rozwój międzynarodowych regulacji dotyczących przestrzeni kosmicznej zyskuje na znaczeniu. Istnieje przekonanie, że dostęp do Internetu, a także do przestrzeni kosmicznej, powinien być traktowany jako prawo człowieka i powinien być oparty na zasadzie inkluzywności, realizując cele zrównoważonego rozwoju. Nie ma miejsca na tworzenie nowego „Dzikiego Zachodu” w przestrzeni kosmicznej, a zarządzanie globalną infrastrukturą cyfrową powinno opierać się na zasadzie zarządzanie wielopodmiotowego (multistakeholder governance).[vii] Inicjatywy te są niezbędne, aby zapewnić równość dostępu do przestrzeni kosmicznej i zapobiec monopolizacji tego cennego zasobu przez kilka bogatych firm czy państw. Mówimy tu nie tylko o dostępnie do informacji, ale także o międzynarodowym dialogu dotyczącym bezpieczeństwa danych, przesyłanych za pomocą satelitów telekomunikacyjnych.

Technologie satelitarne a cele zrównoważonego rozwoju

Technologie satelitarne mogą przyczynić się do realizacji Celów Zrównoważonego Rozwoju (SDG),[viii] szczególnie w obszarach takich jak łączność, edukacja i międzynarodowe bezpieczeństwo. Satelity mają potencjał, aby zrewolucjonizować dostęp do edukacji, ułatwić łączność w odległych regionach i wspierać działania na rzecz poprawy jakości życia. Właściwie zarządzana przestrzeń kosmiczna może zatem stanowić kluczowy element zrównoważonego rozwoju i międzynarodowego bezpieczeństwa.

W obliczu nieustannie rosnącego zagrożenia związanego z ruchem rosnącej liczby satelitów niskoorbitalnych, konieczność ustanowienia efektywnych regulacji globalnych w przestrzeni kosmicznej staje się coraz bardziej pilna. Przyszłość zarządzania tą kluczową infrastrukturą, zarówno w kontekście regulacji satelitów, jak i w kwestiach związanych z ochroną międzynarodowego pokoju, będzie kształtować się w wyniku współpracy międzynarodowej. Kluczowym momentem będzie organizowany przez ONZ w Genewie w lipcu tego roku szczyt Społeczeństwa Informacyjnego WSIS+20, który stanie się miejscem gorącej dyskusji  nad przyszłym kształtem infrastruktury cyberprzestrzeni.[ix]

Strategiczne rekomendacje dla Polski

W kontekście rosnących wyzwań związanych z zagęszczeniem ruchu satelitów oraz incydentem Falcon 9 nad Polską, konieczne jest podjęcie przez nasz kraj szeregu działań strategicznych, które pozwolą zwiększyć bezpieczeństwo i efektywność zarządzania infrastrukturą w przestrzeni kosmicznej. Polska powinna rozważyć utworzenie krajowej jednostki ds. zarządzania ruchem kosmicznym w ramach Polskiej Agencji Kosmicznej, odpowiedzialnej za monitorowanie i koordynację działań związanych z ruchem satelitów oraz szybkie reagowanie na zagrożenia związane z deorbitacją obiektów kosmicznych. Niezbędny jest także rozwój krajowych ram prawnych, które będą sprzyjały harmonizacji z regulacjami międzynarodowymi, w szczególności poprzez inicjowanie i wspieranie prac nad wiążącymi umowami dotyczącymi odpowiedzialności, przejrzystości działań operatorów satelitarnych oraz ograniczania ilości kosmicznych odpadów. Warto także wzmacniać współpracę w ramach partnerstwa publiczno-prywatnego, aby stymulować rozwój innowacyjnych technologii umożliwiających lepsze śledzenie obiektów, zapobieganie kolizjom i bezpieczną deorbitację satelitów, z wykorzystaniem potencjału polskiego sektora naukowego i przemysłowego. Polska powinna aktywnie uczestniczyć w międzynarodowych dyskusjach i inicjatywach o regulacji infrastruktury kosmicznej, takich jak nadchodzący Szczyt Społeczeństwa Informacyjnego WSIS+20 czy prace Biura Narodów Zjednoczonych ds. Przestrzeni Kosmicznej (UNOOSA) i Komitetu ONZ ds. Pokojowego Wykorzystania Przestrzeni Kosmicznej (UNCOPUOS), angażując się w bieżące działania tych instytucji i zabiegając o wdrażanie zasad inkluzywnego, wielopodmiotowego zarządzania przestrzenią kosmiczną, które zapewni równość dostępu do internetu i ochronę przed monopolizacją. Równocześnie, integracja polityki kosmicznej z celami zrównoważonego rozwoju, ze szczególnym uwzględnieniem roli satelitów w poprawie łączności, edukacji, ochronie środowiska i bezpieczeństwie międzynarodowym, powinna stać się jednym z kluczowych elementów krajowej strategii. Tak sformułowane działania pozwolą Polsce nie tylko na skuteczniejsze reagowanie na bieżące wyzwania, ale również na aktywne kształtowanie przyszłych zasad globalnego zarządzania przestrzenią kosmiczną.

[i] https://www.bloomberg.com/explainers/starlink-how-elon-musk-s-satellites-are-fueling-new-space-race

[ii] https://broadbandbreakfast.com/fcc-moves-to-loosen-satellite-power-limits-expand-shared-access-to-37-ghz-band/

[iii] https://www.newsbytesapp.com/news/science/china-plans-space-traffic-system-for-managing-satellite-movements/story

[iv] https://defence-industry-space.ec.europa.eu/eu-space/iris2-secure-connectivity_en

[v] https://ec.europa.eu/assets/rtd/srip/2024/ec_rtd_srip-report-2024-chap-08.pdf

[vi] https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S0308596124000284

[vii] https://www.taylorfrancis.com/chapters/edit/10.4324/9781351025386-9/multistakeholderism-meaning-implications-joanna-kulesza

[viii] https://sdgs.un.org/goals

[ix] https://www.cyber.uni.lodz.pl/lodz-cyber-hub-news-events/szczegoly-events/ssigil