Autor: Kamil Mazurek

Ogłoszona we wrześniu 2016 r. przez Przewodniczącego Komisji Europejskiej Jeana-Claude Junckera decyzja o utworzeniu Europejskiego Funduszu Obronnego (ang. European Defence Fund) nabiera rozpędu. Celem inicjatywy Komisji jest stworzenie mechanizmu, w którym pieniądze przeznaczane na obronność są wydawane w sposób bardziej wydajny, a niepotrzebne duplikacje ograniczone do minimum. Fundusz nie będzie zastępował krajowych wydatków obronnych a ma je uzupełniać i wspomagać, w szczególności uwzględniając wszelkie wspólne projekty zarówno badawczo-rozwojowe jak i zakupowe.

7 czerwca komisarze Jyrki Katainen oraz Elżbieta Bieńkowska ogłosili rozpoczęcie funkcjonowania nowego, przełomowego, mechanizmu finansowania przedsięwzięć w dziedzinie obronności – Europejskiego Funduszu Obronnego. Jak wskazał komisarz Katainen „Fundusz będzie działał jako katalizator na rzecz silnego, europejskiego przemysłu zbrojeniowego, który rozwija najnowocześniejsze, w pełni interoperacyjne technologie i wyposażenie”. Z kolei Elżbieta Bieńkowska w sposób szczególny zaznaczyła wagę Funduszu dla małych i średnich firm europejskiego łańcucha dostaw w obszarze obronności, które mają skorzystać na jego wdrożeniu najbardziej. W rzeczy samej, wydaje się, że nowy Fundusz rzeczywiście zmieni zasady gry w zakresie europejskiej współpracy w obszarze obronności.

Mechanizm Funduszu

Jak wynika z informacja podanych przez Komisję, Fundusz składać się będzie z trzech głównych elementów:

1. Wydatków na badania, które w latach 2017-2019 mają wynieść łącznie 90 mln euro oraz kwoty 500 mln euro rocznie od roku 2020.
2. Wydatków na rozwój obiecujących systemów oraz zakupy, które w latach 2019-2020 wyniosą 500 mln euro rocznie, a po roku 2020 1 mld euro rocznie. W tym względzie chodzi o zaproponowanie bardzo poważnego bodźca finansowego dla firm i państw członkowskich UE, aby te wchodziły we wspólne projekty rozwojowe oraz razem kupowały uzbrojenie.
3. Realizowanie przez Komisję zadań wspierających na rzecz państw członkowskich pragnących pogłębionej współpracy w dziedzinie obronności, jak np. standaryzacja procedur.

Co ważne, tylko projekty kooperacyjne (minimum 3 firmy z co najmniej 2 państw członkowskich) będą mogły uzyskać finansowanie z Funduszu. Dla Komisji ważne jest również stosowanie traktatowego mechanizmu Stałej Współpracy Strukturalnej, w ramach której współfinansowanie projektów ze strony Unii będzie zwiększone o 10 proc.

Uruchomienie Funduszu ma miejsce w czasie ważnych wydarzeń na arenie międzynarodowej, wpływających na bezpieczeństwo Starego Kontynentu i jest swego rodzaju odpowiedzią ze strony UE na nowe wyzwania. Negocjacje w sprawie Brexitu i związane z nimi ograniczenie budżetu ogólnego Unii z jednej strony, z drugiej zaś zniknięcie przeszkody (w postaci Wielkiej Brytanii) dla zwiększonej współpracy obronnej w UE; dojście do władzy Donalda Trumpa w Stanach Zjednoczonych i związana z tym retoryka o „przestarzałym NATO” oraz ochłodzenie relacji transatlantyckich; jak również konfrontacyjna postawa Rosji w ostatnich latach – nielegalna aneksja Krymu, wojna na wschodzie Ukrainy, a także działania hybrydowe ze strony Kremla w Europie – wskazują na potrzebę zwiększonej współpracy państw Unii w kwestiach obronnych.

Autor: Kamil Mazurek, Koordynator Programu Bezpieczeństwo i Obronność  Fundacji im Kazimierza Pułaskiego

Zdjęcie: EC – Audiovisual Service/Julie de Bellaing