Autor: Karolina Pawlik & Agnieszka Grzegorzewska

Relacje dwustronne między Polską a Norwegią znajdują się obecnie na bardzo wysokim poziomie. Nigdy wcześniej więzi między naszymi krajami nie były tak zróżnicowane i intensywne. Mimo to, wyborom do norweskiego parlamentu (Stortinget) poświęcono w Polsce bardzo mało uwagi; pojawiały się jedynie pojedyncze artykuły w kilku gazetach.

Od lat norweska polityka jest zdominowana przez dwa bloki: tzw. blok czerwono‑zielony (den rødgrønne blokken) oraz blok centroprawicowy, zwany również konserwatywnym (den borgerlige blokken; bezpośrednie tłumaczenie to blok mieszczański). Każdy z tych bloków obejmuje kilka partii. Do bloku czerwono-zielonego należą Partia Pracy (Arbeiderpartiet; Ap), Socjalistyczna Lewica (Sosialistisk Venstreparti; SV), Partia Centrum (Senterpartiet; Sp), Partia Czerwona (Rødt; R) i Zieloni (Miljøpartiet De Grønne; MDG), z tym że R i MDG często występują niezależnie i wspierają rząd lewicowy lub socjalistyczny ad hoc. Do Sojuszu Centrum‑Prawicy zaliczają się: Partia Konserwatywna (Høyre; H), Partia Postępu (Fremskrittspartiet; FrP), Partia Liberalna (Venstre; V) i Chrześcijańska Partia Ludowa (Kristelig Folkeparti; KrF).

Sprawy krajowe w kampanii –  gospodarka jest najważniejsza!

Najczęściej podnoszonymi tematami kampanii były związane ze stanem gospodarki, kosztami życia oraz rosnącymi nierównościami społecznymi.  Kwestia podatków, a zwłaszcza podatku majątkowego, stała się kluczowym punktem spornym między partiami. Podatek obejmuje majątek przekraczający 1,7 miliona NOK (czyli około 625 000 złotych), a jego stawka rośnie do 1,1% w przypadku majątku powyżej wartości 20,7 miliona NOK (około 5,6 miliona złotych) [1]. Wywołało to niezadowolenie wśród osób dotkniętych zmianą i stało się ważnym punktem kampanii wyborczej w 2025 r. Blok centro-prawicowy postulował obniżkę tego podatku lub całkowite jego zniesienie.

Inną kontrowersyjną kwestią była przyszłość norweskiego sektora ropy i gazu. W tym przypadku podziały polityczne nie pokrywają się z tradycyjnymi liniami partyjnymi. Na przykład Partia Pracy (Ap), Partia Konserwatywna (H), Partia Centrum (Sp) i Chrześcijańska Partia Ludowa (KrF) prezentowały przychylną postawę wobec dalszego wydobycia, argumentując, że Norwegia jako państwo świadome klimatycznie, z rygorystycznymi przepisami środowiskowymi i pracy, jest lepszym graczem w tej dziedzinie niż kraje o słabszym nadzorze [2]. Natomiast kolejne cztery partie: Socjalistyczna Lewica (SV), Partia Czerwona (R) i Zieloni (MDG) oraz Partia Liberalna (V) z różnych stron sceny politycznej opowiadały się za całkowitym zaprzestaniem wydobycia ropy i gazu na rzecz ochrony środowiska. 

Polityka zagraniczna — rosnące znaczenie w czasach niepewności

W przeciwieństwie do wcześniejszych wyborów, kwestie międzynarodowe i dotyczące polityki zagraniczne zyskały silną rolę. Jednym z powodów jest wzrost napięć geopolitycznych oraz rosnąca niestabilność na arenie międzynarodowej. Według najnowszego badania Norweskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych (NUPI), 40 % Norwegów uznaje wpływ Norwegii na arenie międzynarodowej i reputację państwa za istotny temat kampanii wyborczej [3]. Nie badano przy tym preferencji w podziale na wyborców poszczególnych partii.

Spośród tematów związanych z polityką zagraniczną  do najważniejszych zakwalifikowano: relacje z USA, stosunki z UE, rola NATO, wojnę w Strefie Gazy i w Ukrainie. Warte odnotowania są w szczególności dwie tendencje: rosnący sceptycyzm Norwegów wobec sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi oraz coraz większe zaangażowanie w europejskie inicjatywy obronne [4].

Drugim zauważalnym zjawiskiem jest utrzymujący się ambiwalentny stosunek wobec UE.   Zjawisko to bywa określane przez badaczy z NUPI mianem „efektu Trumpa”. Nie jest to całkowicie nowe zjawisko w norweskiej polityce, ale warto zauważyć, że pomimo zmieniających się okoliczności Norwegowie pozostają niezdecydowani i podzieleni w kwestii swoich stosunków z UE. 43 % Norwegów popiera obecne Porozumienie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EEA), 31 % jest przeciwnego zdania [5]. Tylko 33 % respondentów byłoby za pełnym członkostwem w UE, a 37% chciałoby mniej kompleksowego porozumienia, stawiając bardziej na niezależność od UE. Wydaje się zatem, że najbardziej prawdopodobnym wynikiem w dającej się przewidzieć przyszłości jest obecne rozwiązanie, a mianowicie porozumienie EOG. Ta ambiwalencja jest również obecna wśród partii politycznych, gdzie kwestia kształtowania  stosunków z UE jest bardziej skomplikowana i zróżnicowana niż proste podział na czerwono-zielonych i centroprawicowych. Sp, SV, R i FrP są przeciwne obecnej umowie EOG i opowiadają się za bardziej suwerennym podejściem do stosunków z UE, a mianowicie zniesieniem umowy i zastąpieniem jej czymś, w ich mniemaniu, „mniej ograniczającym”. 

Kontrowersje wywołało także wykorzystanie środków z norweskiego Funduszu Emerytalnego (Government Pension Fund, tzw. Oljefondet) do inwestowania w firmy izraelskie, w szczególności z sektora obronności. Choć Ap zobowiązała się wcześniej do dywersyfikacji aktywów i wycofania inwestycji w firmy działające na terytoriach okupowanych Palestyny, niektóre partie wspierające rząd domagały się dalszych kroków,  w tym sankcji względem Izraela [6]. Jednak partie centroprawicowe sprzeciwiły się takiemu rozwiązaniu, ich zdaniem radykalnemu, opowiadając się albo za pokojowym rozwiązaniem konfliktu bez sankcji albo w skrajnym przypadku FrP za jeszcze ściślejszą współpracą z Izraelem [7]. 

Wyniki wyborów i ich znaczenie

W norweskich wyborach parlamentarnych w 2025 r. odnotowano najwyższą frekwencję wyborczą od 1989 r. – do urn poszło 80% obywateli [8]. Jednym z powodów wyższej frekwencji w tym roku był fakt, że wyścig wyborczy między blokami partyjnymi był bardzo wyrównany, a kilka mniejszych partii znalazło się blisko progu wyborczego wynoszącego w Norwegii 4%. Ta zacięta rywalizacja polityczna spowodowała większą mobilizację wyborców i przekonanie, że ich głos ma większe znaczenie niż w poprzednich wyborach [9]. 

Spośród wszystkich dziewięciu partii, które dostały się do Stortingu, AP zdobyła najwięcej mandatów wyborczych. Mimo że w Norwegii powstał rząd jednopartyjny, Partia Pracy nadal będzie musiała polegać na partiach z bloku czerwono-zielonego, aby uzyskać większość niezbędną do uchwalenia polityki, ponieważ łącznie posiadają oni 87 ze 169 mandatów wyborczych [10]. Warto zauważyć, że prawicowa, populistyczna partia FrP uzyskała o 12 punktów procentowych więcej głosów niż w poprzednich wyborach. FrP, która tradycyjnie cieszyła się popularnością wśród starszych wyborców i mieszkańców wsi, w tych wyborach zyskała znaczne poparcie wśród młodych mężczyzn i mieszkańców miast [11]. Z drugiej strony Partia Konserwatywna uzyskała najmniejszą liczbę głosów w ciągu ostatnich 20 lat, co spowodowało rezygnację liderki partii Erny Solberg w kilka dni po ogłoszeniu wyników [12].  

Premier Jonas Gahr Støre zdołał przekonać wyborców, że pomimo rosnących kosztów utrzymania Norwegowie będą mieli się lepiej dzięki jego wizji kraju niż eksperymentując z nowym typem przywódcy – populistycznym, prawicowym – z partii, która nigdy nie odgrywała pierwszej roli w rządzie, tj. nigdy nie miała stanowiska premiera. Ostatecznie, rywalizacja przewodniczących partii została sprowadzona do wyboru między doświadczonym, statecznym Støre a bardziej ekstrawagancką Sylvie Listhaug, liderką FrP, która pomimo twierdzenia, że największa partia powinna sprawować urząd premiera, nie chciała otwarcie przyznać, że kandyduje na to stanowisko. Odmówiła udziału w debacie kandydatów na premiera w norweskiej telewizji. Perspektywa objęcia stanowiska premiera przez Listhuag zniechęciła  niektórych bardziej liberalnych wyborców koalicji centroprawicowej, a mianowicie wyborców Partii Liberalnej (V), którzy wybrali podobną (głównie pod względem polityki klimatycznej i środowiskowej) partię Zielonych (MDG).

Czego można się spodziewać?

Nowy norweski rząd będzie jednopartyjny, co oznacza, że bez wsparcia partii z bloku czerwono-zielonego sprawowanie rządów nie będzie łatwe.  Oznacza to konieczność kompromisu w wielu kwestiach politycznych, aby przyciągnąć potencjalnych partnerów. Gospodarka i koszty utrzymania z pewnością pozostaną najpilniejszym priorytetem rządu, a inne kwestie krajowe dotyczące edukacji, zdrowia i bezpieczeństwa będą dominować w programie. Niemniej jednak Norwegia pozostanie aktywnym i zaangażowanym partnerem w stosunkach międzynarodowych, nie tylko ze względu na burzliwą sytuację geopolityczną, ale także dzięki politykom kierującym Ap – Jonas Gahr Støre (premier), Jens Stoltenberg (minister finansów) i Espen Bart Eide (minister spraw zagranicznych). Ponadto wybory te pokazały, że społeczeństwo norweskie stopniowo angażuje się i jest zainteresowane polityką zagraniczną państwa.

Źródła

[1] Finansdepartementet (2021). Tilleggsnummer til Statsbudsjettet 2022: Endring i formuesskatten for bedre fordeling. [online] Regjeringen.no.  https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/endring-i-formuesskatten-for-bedre-fordeling/id2884950/ [dostęp 2=17.09.2025].

[2] NRK (2025a). Hva mener partiene? [online] NRK https://www.nrk.no/valg/2025/partiguide/nb/politikken/olje-eller-klima [dostęp 17.09.2025].

[3] Svendsen, Ø., Leira, H. and Weltzien, Å. (2025). Utenriks- og sikkerhetspolitiske holdninger i valgåret 2025 | NUPI. [online] NUPI.  https://www.nupi.no/publikasjoner/cristin-pub/utenriks-og-sikkerhetspolitiske-holdninger-i-valgaaret-2025 [dostęp 17.09.2025].

[4] De fem viktigste utenrikspolitiske sakene i valget | NUPI, (2025). [Podcast] NUPI. NUPI. 27 Aug.  https://www.nupi.no/nyheter/de-fem-viktigste-utenrikspolitiske-sakene-i-valget [dostęp 17.09.2025].

[5] op.cit Svendsen et. al (2025), str.10.

[6] op.cit NRK (2025a).

[7] ibid. NRK (2025a).

[8] Valgdirektoratet (2025). Valgresultat. [online] Valgresultat.no.  https://valgresultat.no/valg/2025/st#partyDistribution

[9] Marte Dæhlen (2025). Derfor stemte så mange ved årets stortingsvalg. [online] Forskning.no.  https://www.forskning.no/demokrati-valg/derfor-stemte-sa-mange-ved-arets-stortingsvalg/2550613 [dostęp 22.09.2025].

[10] NRK (2025b). Valgresultat 2025. [online] NRK.  https://www.nrk.no/valg/2025/resultat/[dostęp 22.09.2025].

[11] Mullis, M.E., Otterdal, Ø. and Bogen, S.E. (2025). Abort, Israel og to kjønn: Kampen om unge menn. [online] NRK.  https://www.nrk.no/rogaland/xl/partiet-konservativt-bruker-abort_-israel-og-to-kjonn-i-kampen-om-unge-menn-1.17563751?fbclid=IwdGRjcAMzd9NjbGNrAzN30WV4dG4DYWVtAjExAAEeQ_1t0A8hnN9tI0ygbawCuHDtqauH4dfX5q7WpAZq4nY0jbeJiL-NvkSzJxg_aem_xyuNdWeQxUTFQrMmkPe7qA [dostęp 22.09.025]. 

[12] NRK (2025a). Alt om Valg 2025. [online] NRK. https://www.nrk.no/valg/2025/ [dostęp 22.09.2025].