Autor: Karolina Pawlik & Agnieszka Grzegorzewska

Relacje dwustronne między Polską a Norwegią znajdują się obecnie na bardzo wysokim poziomie. Nigdy wcześniej więzi między naszymi krajami nie były tak zróżnicowane i intensywne. Mimo to, wyborom do norweskiego parlamentu (Stortinget) poświęcono w Polsce bardzo mało uwagi; pojawiały się jedynie pojedyncze artykuły w kilku gazetach.

Od lat norweska polityka jest zdominowana przez dwa bloki: tzw. blok czerwono‑zielony (den rødgrønne blokken) oraz blok centroprawicowy, zwany również konserwatywnym (den borgerlige blokken; bezpośrednie tłumaczenie to blok mieszczański). Każdy z tych bloków obejmuje kilka partii. Do bloku czerwono-zielonego należą Partia Pracy (Arbeiderpartiet; Ap), Socjalistyczna Lewica (Sosialistisk Venstreparti; SV), Partia Centrum (Senterpartiet; Sp), Partia Czerwona (Rødt; R) i Zieloni (Miljøpartiet De Grønne; MDG), z tym że R i MDG często występują niezależnie i wspierają rząd lewicowy lub socjalistyczny ad hoc. Do Sojuszu Centrum‑Prawicy zaliczają się: Partia Konserwatywna (Høyre; H), Partia Postępu (Fremskrittspartiet; FrP), Partia Liberalna (Venstre; V) i Chrześcijańska Partia Ludowa (Kristelig Folkeparti; KrF).

Sprawy krajowe w kampanii –  gospodarka jest najważniejsza!

Najczęściej podnoszonymi tematami kampanii były związane ze stanem gospodarki, kosztami życia oraz rosnącymi nierównościami społecznymi.  Kwestia podatków, a zwłaszcza podatku majątkowego, stała się kluczowym punktem spornym między partiami. Podatek obejmuje majątek przekraczający 1,7 miliona NOK (czyli około 625 000 złotych), a jego stawka rośnie do 1,1% w przypadku majątku powyżej wartości 20,7 miliona NOK (około 5,6 miliona złotych) [1]. Wywołało to niezadowolenie wśród osób dotkniętych zmianą i stało się ważnym punktem kampanii wyborczej w 2025 r. Blok centro-prawicowy postulował obniżkę tego podatku lub całkowite jego zniesienie.

Inną kontrowersyjną kwestią była przyszłość norweskiego sektora ropy i gazu. W tym przypadku podziały polityczne nie pokrywają się z tradycyjnymi liniami partyjnymi. Na przykład Partia Pracy (Ap), Partia Konserwatywna (H), Partia Centrum (Sp) i Chrześcijańska Partia Ludowa (KrF) prezentowały przychylną postawę wobec dalszego wydobycia, argumentując, że Norwegia jako państwo świadome klimatycznie, z rygorystycznymi przepisami środowiskowymi i pracy, jest lepszym graczem w tej dziedzinie niż kraje o słabszym nadzorze [2]. Natomiast kolejne cztery partie: Socjalistyczna Lewica (SV), Partia Czerwona (R) i Zieloni (MDG) oraz Partia Liberalna (V) z różnych stron sceny politycznej opowiadały się za całkowitym zaprzestaniem wydobycia ropy i gazu na rzecz ochrony środowiska. 

Polityka zagraniczna — rosnące znaczenie w czasach niepewności

W przeciwieństwie do wcześniejszych wyborów, kwestie międzynarodowe i dotyczące polityki zagraniczne zyskały silną rolę. Jednym z powodów jest wzrost napięć geopolitycznych oraz rosnąca niestabilność na arenie międzynarodowej. Według najnowszego badania Norweskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych (NUPI), 40 % Norwegów uznaje wpływ Norwegii na arenie międzynarodowej i reputację państwa za istotny temat kampanii wyborczej [3]. Nie badano przy tym preferencji w podziale na wyborców poszczególnych partii.

Spośród tematów związanych z polityką zagraniczną  do najważniejszych zakwalifikowano: relacje z USA, stosunki z UE, rola NATO, wojnę w Strefie Gazy i w Ukrainie. Warte odnotowania są w szczególności dwie tendencje: rosnący sceptycyzm Norwegów wobec sojuszu ze Stanami Zjednoczonymi oraz coraz większe zaangażowanie w europejskie inicjatywy obronne [4].

Drugim zauważalnym zjawiskiem jest utrzymujący się ambiwalentny stosunek wobec UE.   Zjawisko to bywa określane przez badaczy z NUPI mianem „efektu Trumpa”. Nie jest to całkowicie nowe zjawisko w norweskiej polityce, ale warto zauważyć, że pomimo zmieniających się okoliczności Norwegowie pozostają niezdecydowani i podzieleni w kwestii swoich stosunków z UE. 43 % Norwegów popiera obecne Porozumienie Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EEA), 31 % jest przeciwnego zdania [5]. Tylko 33 % respondentów byłoby za pełnym członkostwem w UE, a 37% chciałoby mniej kompleksowego porozumienia, stawiając bardziej na niezależność od UE. Wydaje się zatem, że najbardziej prawdopodobnym wynikiem w dającej się przewidzieć przyszłości jest obecne rozwiązanie, a mianowicie porozumienie EOG. Ta ambiwalencja jest również obecna wśród partii politycznych, gdzie kwestia kształtowania  stosunków z UE jest bardziej skomplikowana i zróżnicowana niż proste podział na czerwono-zielonych i centroprawicowych. Sp, SV, R i FrP są przeciwne obecnej umowie EOG i opowiadają się za bardziej suwerennym podejściem do stosunków z UE, a mianowicie zniesieniem umowy i zastąpieniem jej czymś, w ich mniemaniu, „mniej ograniczającym”. 

Kontrowersje wywołało także wykorzystanie środków z norweskiego Funduszu Emerytalnego (Government Pension Fund, tzw. Oljefondet) do inwestowania  w firm izraelskich, w szczególności z sektora obronności. Choć AP zobowiązała się wcześniej do dywersyfikacji aktywów i wycofania inwestycji w firmy działające na terytoriach okupowanych Palestyny, niektórzy jej partnerzy koalicyjni domagali się dalszych kroków  w tym sankcji względem Izraela [6]. Jednak partie centroprawicowe sprzeciwiły się takiemu rozwiązaniu, ich zdaniem radykalnemu, opowiadając się albo za pokojowym rozwiązaniem konfliktu bez sankcji, albo, w skrajnym przypadku FrP, za jeszcze ściślejszą współpracą z Izraelem [7]. 

Wyniki wyborów i ich znaczenie

W norweskich wyborach parlamentarnych w 2025 r. odnotowano najwyższą frekwencję wyborczą od 1989 r. – do urn poszło 80% obywateli [8]. Jednym z powodów wyższej frekwencji w tym roku był fakt, że wyścig wyborczy między blokami partyjnymi był bardzo wyrównany, a kilka mniejszych partii znalazło się blisko progu wyborczego – wynoszącego w Norwegii 4%. Ta zacięta rywalizacja polityczna spowodowała większą mobilizację wyborców i przekonanie, że ich głos ma większe znaczenie niż w poprzednich wyborach [9]. 

Spośród wszystkich dziewięciu partii, które dostały się do Stortingu, AP zdobyła najwięcej mandatów wyborczych. Mimo że w Norwegii powstał rząd jednopartyjny, Partia Pracy nadal będzie musiała polegać na wszystkich swoich partnerach koalicyjnych, aby uzyskać większość niezbędną do uchwalenia polityki, ponieważ łącznie posiadają oni 87 ze 169 mandatów wyborczych [10]. Warto zauważyć, że prawicowa, populistyczna partia FrP uzyskała o 12 punktów procentowych więcej głosów niż w poprzednich wyborach. FrP, która tradycyjnie cieszyła się popularnością wśród starszych wyborców i mieszkańców wsi, w tych wyborach zyskała znaczne poparcie wśród młodych mężczyzn i mieszkańców miast [11]. Z drugiej strony Partia Konserwatywna uzyskała najmniejszą liczbę głosów w ciągu ostatnich 20 lat, co spowodowało rezygnację liderki partii Erny Solberg w kilka dni po ogłoszeniu wyników [12].  

Premier Jonas Gahr Støre zdołał przekonać wyborców, że pomimo rosnących kosztów utrzymania Norwegowie będą mieli się lepiej dzięki jego wizji kraju niż eksperymentując z nowym typem przywódcy – populistycznym, prawicowym – z partii, która nigdy nie odgrywała pierwszej roli w rządzie, tj. nigdy nie miała stanowiska premiera. Ostatecznie, rywalizacja przewodniczących partii została sprowadzona do wyboru między doświadczonym, statecznym Støre a bardziej ekstrawagancką Sylvie Listhaug, liderką FrP, która pomimo twierdzenia, że największa partia powinna sprawować urząd premiera, nie chciała otwarcie przyznać, że kandyduje na to stanowisko. Odmówiła udziału w debacie kandydatów na premiera w norweskiej telewizji. Perspektywa objęcia stanowiska premiera przez Listhuag zniechęciła  niektórych bardziej liberalnych wyborców koalicji centroprawicowej, a mianowicie wyborców Partii Liberalnej (V)którzy wybrali podobną (głównie pod względem polityki klimatycznej i środowiskowej) partię Zielonych (MDG)

Czego można się spodziewać?

Nowy norweski rząd będzie jednopartyjny, co oznacza, że sprawowanie rządów nie będzie łatwe. Partia Pracy (Ap)będzie polegać na głosach innych partii z Sojuszu Czerwono-Zielonego. Oznacza to konieczność kompromisu w wielu kwestiach politycznych, aby przyciągnąć potencjalnych partnerów. Gospodarka i koszty utrzymania z pewnością pozostaną najpilniejszym priorytetem rządu, a inne kwestie krajowe dotyczące edukacji, zdrowia i bezpieczeństwa będą dominować w programie. Niemniej jednak Norwegia pozostanie aktywnym i zaangażowanym partnerem w stosunkach międzynarodowych, nie tylko ze względu na burzliwą sytuację geopolityczną, ale także dzięki politykom kierującym Ap – Jonas Gahr Støre (premier), Jens Stoltenberg (minister finansów) i Espen Bart Eide (minister spraw zagranicznych). Ponadto wybory te pokazały, że społeczeństwo norweskie stopniowo angażuje się i jest zainteresowane polityką zagraniczną państwa.

 

Źródła

[1] Finansdepartementet (2021). Tilleggsnummer til Statsbudsjettet 2022: Endring i formuesskatten for bedre fordeling. [online] Regjeringen.no.  https://www.regjeringen.no/no/aktuelt/endring-i-formuesskatten-for-bedre-fordeling/id2884950/ [dostęp 2=17.09.2025].

[2] NRK (2025a). Hva mener partiene? [online] NRK https://www.nrk.no/valg/2025/partiguide/nb/politikken/olje-eller-klima [dostęp 17.09.2025].

[3] Svendsen, Ø., Leira, H. and Weltzien, Å. (2025). Utenriks- og sikkerhetspolitiske holdninger i valgåret 2025 | NUPI. [online] NUPI.  https://www.nupi.no/publikasjoner/cristin-pub/utenriks-og-sikkerhetspolitiske-holdninger-i-valgaaret-2025 [dostęp 17.09.2025].

[4] De fem viktigste utenrikspolitiske sakene i valget | NUPI, (2025). [Podcast] NUPI. NUPI. 27 Aug.  https://www.nupi.no/nyheter/de-fem-viktigste-utenrikspolitiske-sakene-i-valget [dostęp 17.09.2025].

[5] op.cit Svendsen et. al (2025), str.10.

[6] op.cit NRK (2025a).

[7] ibid. NRK (2025a).

[8] Valgdirektoratet (2025). Valgresultat. [online] Valgresultat.no.  https://valgresultat.no/valg/2025/st#partyDistribution

[9] Marte Dæhlen (2025). Derfor stemte så mange ved årets stortingsvalg. [online] Forskning.no.  https://www.forskning.no/demokrati-valg/derfor-stemte-sa-mange-ved-arets-stortingsvalg/2550613 [dostęp 22.09.2025].

[10] NRK (2025b). Valgresultat 2025. [online] NRK.  https://www.nrk.no/valg/2025/resultat/[dostęp 22.09.2025].

[11] Mullis, M.E., Otterdal, Ø. and Bogen, S.E. (2025). Abort, Israel og to kjønn: Kampen om unge menn. [online] NRK.  https://www.nrk.no/rogaland/xl/partiet-konservativt-bruker-abort_-israel-og-to-kjonn-i-kampen-om-unge-menn-1.17563751?fbclid=IwdGRjcAMzd9NjbGNrAzN30WV4dG4DYWVtAjExAAEeQ_1t0A8hnN9tI0ygbawCuHDtqauH4dfX5q7WpAZq4nY0jbeJiL-NvkSzJxg_aem_xyuNdWeQxUTFQrMmkPe7qA [dostęp 22.09.025]. 

[12] NRK (2025a). Alt om Valg 2025. [online] NRK. https://www.nrk.no/valg/2025/ [dostęp 22.09.2025].