Autor: Tomasz Smura

Historia

Tajwan (form. Republika Chińska, ROC) należy do grupy państw przykładających najwyższą wagę do swojego bezpieczeństwa i wysokiej sprawności własnych sił zbrojnych. Wyspa od czasów zwycięstwa w 1949 r. komunistów w kontynentalnych Chinach, mimo odprężenia w ostatnich latach, pozostaje formalnie w stanie konfliktu z Chińską Republiką Ludową (Chiny uznają Tajwan za zbuntowaną prowincję i nigdy nie wyrzekły się możliwości użycia siły w celu przywrócenia kontroli na wyspą). Dlatego Tajwan utrzymuje siły zbrojne o wielkości 215 tys. żołnierzy (oraz ok. 1,6 mln rezerwistów), wydając na obronność ok. 2 proc. PKB (wydatki na obronę systematycznie się jednak zmniejszają i obecnie uważane są przez ekspertów za niewystarczające). Leżąca mniej niż 200 km od wybrzeży Chin wyspa jest jednak bardzo wrażliwa na potencjalny atak balistyczny ze strony Chińskiej Armii Ludowo-Wyzwoleńczej. Dla obrony wyspy przed masowym desantem ze strony kontynentu kluczowe jest jednocześnie wywalczenie i utrzymanie przewagi w powietrzu, dlatego też Tajwan musi posiadać zaawansowane zdolności zarówno w zakresie obrony przeciwlotniczej, jak i przeciwrakietowej.

Pierwszym rakietowym systemem obrony przeciwlotniczej, który pozyskał Tajwan był system Nike Hekcules. Amerykańskie baterie tego systemu rozmieszczone zostały na wyspie już w czasie trwania tzw. drugiego kryzysu w Cieśnienie Tajwańskiej w 1958 r., a w późniejszym czasie systemy tego typu zostały nabyte przez tajwańskie siły zbrojne (oficjalnie wycofano je ze służby w 1996 r.). Do dziś z kolei użytkowany jest amerykański system rakietowy średniego zasięgu (ok. 40 km) ziemia-powietrze (Surface-to-Air, SAM) Improved Hawk (I-Hawk).

Bardziej zaawansowane środki obrony przeciwlotniczej i – po raz pierwszy – przeciwrakietowej Tajwan uzyskał w 1997 r., pozyskując amerykańskie zestawy Patriot PAC-2 wraz z 200 pociskami. Nieco wcześniej Tajwan rozpoczął prace nad własnymi rozwiązaniami w postaci systemów rodziny Tien Kung (chiń. „podniebny łuk”). W ramach kolejnych pakietów uzbrojenia zakupionego w USA Tajwan nabył 7 dalszych baterii systemów Patriot PAC-3 oraz zmodernizował pozyskane wcześniej zestawy tego typu. Uzupełnieniem systemu stał się potężny radar wczesnego ostrzegania AN/FPS-115 Pave Paws w Leshan, którego budowa rozpoczęła się w 2009 r. Stacja uruchomiona została po raz pierwszy w grudniu 2012 roku^I.

Zagrożenia

Chiny po tzw. trzecim kryzysie w Cieśninie Tajwańskiej w lata 1995-96 przyśpieszyły proces modernizacja swoich sił zbrojnych. Według analiz Departamentu Obrony USA, główny nacisk programów modernizacyjnych chińskiej armii położony jest na zapewnienie zdolności do zwycięstwa w krótkotrwałym regionalnym konflikcie o wysokiej intensywności, czyli takim, jaki mógłby mieć miejsce w Cieśninie Tajwańskiej. Jednym z priorytetów stał się zatem rozwój systemów balistycznych. Chiny, obok dotychczasowych systemów DF-5/DF-5B (chiń. Dong Feng-5, NATO – CSS-4 Mod 2/3) i DF-4 (CSS-3), rozwijają obecnie pociski międzykontynentalne (Intercontinental Ballistic Missile, ICBM) na paliwo stałe, tzn. DF-31/DF-31A (CSS-10 Mod 1/2). Z perspektywy Tajwanu istotniejsze są jednak pociski rakietowe krótkiego zasięgu (Short Range Ballistic Missile, SRBM), których według szacunków Departamentu Obrony USA Chiny mają ok. 1200. Zaliczają się do nich DF-11 (CSS-7, zasięg ok. 300 km), DF-15 (CSS-6, zasięg ok. 600 km) oraz nowocześniejsze DF-16 (CSS-11) o zasięgu 800-1000 km. Chiny rozwijają też rodzinę pocisków średniego zasięgu (Medium Range Ballistic Missile, MRBM) DF-21 (CSS-5, zasięg ok. 1700 km) i pośredniego zasięgu (Intermediate Range Ballistic Missile, IRBM) DF-26, a całość dopełniają pociski manewrujące bazowania lądowego (ground-launched cruise missile) CJ-10 o zasięgu 1500 km^II.

Tajwan jest zatem jednym z państw na świecie najbardziej zagrożonych przez pociski balistyczne. Ewentualny pełnoskalowy konflikt ChRL z Tajwanem, rozpocząłby się zapewne od zmasowanego ataku rakietowego, bądź rakietowo-lotniczego, mającego przełamać tajwański system obrony powietrznej. Celem stałyby się zatem centra dowodzenia, radary wczesnego ostrzegania oraz bazy lotnicze, tak aby zniszczyć maksymalnie dużą część silnego tajwańskiego lotnictwa (opartego o 144 myśliwce F-16A/B modernizowanych do wersji V i 56 Mirage 2000 oraz ok. 100 rodzimych myśliwców F-CK-1 Ching-kuo) jeszcze na ziemi, przed jego przebazowaniem. Zasadniczym zadaniem tajwańskiego systemu obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej jest więc odpowiednio wczesne wykrycie niebezpieczeństwa i zapewnienie możliwości przetrwania jak największej części jednostek sił powietrznych i zgrupowań wojsk w przypadku zmasowanego ataku rakietowego i lotniczego.

Architektura systemu

Na tajwański system obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej składa się sieć posterunków wczesnego ostrzegania oraz kilkadziesiąt baterii pocisków rakietowych różnego typu. Jego zasadnicze elementy stanowią:

1) Baterie Patriot

Najważniejszym elementem tajwańskiej obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej pozostają baterie systemu Patriot. Tajwan w 1997 r. rozmieścił w pobliżu stołecznego Tajpej trzy zakupione od Stanów Zjednoczonych baterie systemu Patriot PAC-2 Plus z rakietami GEM (Guidance Enhanced Missiles). W kolejnych latach na mocy notyfikacji do Kongresu z 2008 i 2009 r. Tajwan zakupił siedem dalszych baterii Patriot PAC-3 oraz zmodernizował pozyskane wcześniej baterie. System Patriot jest obecnie najpopularniejszym systemem rakietowym ziemia-powietrze przeznaczonym do obrony teatru działań na niskim pułapie (lower tier) przed zagrożeniami zarówno klasycznymi (śmigłowce i samoloty), jak i pociskami balistycznymi krótkiego zasięgu. Na baterię Patriot PAC-3 składają się radar sektorowy ANM-PQ-65, stacja naprowadzania AN/MSQ-104, stanowisko dowodzenia baterią, wóz radioliniowy oraz wyrzutnie M902. Pojedyncza bateria zapewnia ochronę przeciw pociskom balistycznym w promieniu 15-20 km. W lipcu br. odbyło się testowe wystrzelenie tajwańskiego PAC-3 na poligonie White Sands w USA^III.

2) Systemy Tien Kung

System Tien Kung został zaprojektowany przez tajwański Narodowy Instytut Nauki i Technologii Chung-Shan w latach 80-tych XX w., by w 1996 r. oficjalnie zastąpić systemy Nike Hercules. Opiera się on na wcześniejszych wersjach systemu Patriot i powstał w dwóch wersjach Tien Kung-I i poprawionej Tien Kung-II. Tien Kung-I jest jednostopniowym pociskiem na paliwo stałe o zasięgu ok. 100 km odpalanym z silosów lub wyrzutni mobilnych. Tien Kung-II oparty jest na pocisku dwustopniowym o ok. 200 km zasięgu (przy 9,1 m długości, wadze 1,100 kg i 90 kg głowicy bojowej). Początkowo pojawiały się informacje, że system ma być zdolny także do przechwytywania taktycznych pocisków balistycznych, jednak jego zdolności w tym względzie są prawdopodobnie dosyć ograniczone.

3) Systemy Hawk

Tajwan nabył pierwsze zestawy Hawk w latach 60-tych XX w., a do dziś utrzymywanych jest w służbie kilkanaście baterii I-Hawk rozmieszczonych wzdłuż zachodnich wybrzeży wyspy. System ma chronić przed celami aerodynamicznymi, ale też może być użyteczny przeciwko pociskom manewrującym. Najniższe piętro obrony przeciwlotniczej zapewniają z kolei systemy typu Chaparral oparte na pociskach AIM-9 Sidewinder i Avenger z pociskami Stinger, a także zintegrowane z RIM-7M Sparrow baterie Skyguard.

4) Radar wczesnego ostrzegania

W 2000 r. Administracja USA wyraziła zgodę na sprzedaż na Tajwan radaru wczesnego ostrzegania. W 2005 r. amerykański koncern Raytheon otrzymał kontrakt na ok. 800 mln USD na budowę radaru AN/FPS-115 Pave Paws w Leshan. Pomimo znacznego przekroczenia kosztów radar udało się uruchomić w grudniu 2012 r. Działająca w paśmie UHF stacja jest, według dostępnych źródeł, w stanie śledzić do tysiąca obiektów jednocześnie, poczynając od pocisków balistycznych i manewrujących, na bezzałogowych statkach latających i samolotach kończąc. Radar wzmacnia stworzony przy pomocy Stanów Zjednoczonych system C4 (command, control, communications, and computers) nazwany Po Sheng.

Przyszłość

Tajwańczycy kontynuują rozwój rodzimych systemów obrony przeciwlotniczej w postaci Tien Kung-III. Ma on zastąpić systemy I-Hawk i zostanie zintegrowany z systemem wczesnego ostrzegania Pave Paws i bateriami Patriot. Tajwańczycy określają go jako „zaawansowany system dalekiego zasięgu”, mogący przechwytywać cele na różnych pułapach. Według szacunków będzie mógł przechwytywać pociski balistyczne w promieniu ok. 20 km i cele aerodynamiczne w promieniu 200 km. Rakieta posiada głowicę odłamkową, a więc nie niszczy pocisków energią kinetyczną (hit-to-kill). To, co odróżnia nową wersję, to udoskonalone zdolności do przechwytywania celów o niskiej skutecznej powierzchni odbicia radarowego, a więc na przykład taktycznych rakiet balistycznych. Poprawiono również radar, znany jako Chang Shan, w kierunku wykrywania i śledzenia pocisków balistycznych i manewrujących o zmniejszonej powierzchni odbicia radarowego^IV.

Co interesujące, Tajwan opiera swoje bezpieczeństwo nie tylko na zdolnościach obronnych, ale także ofensywnych. Tajwańskie siły zbrojne rozwijają obecnie nowoczesne systemy odstraszania, jak pociski samosterujące Hsiung Feng II-E (HF-2-E, chiń. „odważny wiatr”) o zasięgu ok. 1000 km, ponaddźwiękowy Hsiung Feng III (HF-3, zasięg nieznany) oraz pocisk balistyczny Yun Feng (chiń. „zachmurzony szczyt”, YF) do rażenia celów na dystansie do 1200-2000 km. Tego typu pociski mogłyby zostać wykorzystane np. do ataku odwetowego na ośrodki gospodarcze (łącznie z Szanghajem) na wybrzeżu Kontynentalnych Chin, podnosząc dla Pekinu koszty ewentualnego ataku^V.

Wnioski i rekomendacje

1. Tajwan z racji swojego położenia i sytuacji politycznej bardzo poważnie traktuje zagrożenie ze strony pocisków balistycznych. Oprócz rozbudowanej obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej, Tajwan wypracował szereg unikalnych rozwiązań w zakresie obrony przed zmasowanym atakiem rakietowym (priorytetyzacja ochrony wybranych obiektów – zwłaszcza centrów dowodzenia, kontroli i komunikacji – systemy umocnień, zdolność do szybkiego przemieszczania wojsk, szerokie wykorzystanie drogowych odcinków lotniskowych – DOL), które mogą być wykorzystywana w przypadku Polski.
2. Zaprzestaniu uznawania rządu w Tajpej na rzecz komunistycznej władzy w Pekinie przez Waszyngton w 1979 r. i wypowiedzenie przez USA traktatu o wzajemnej obronie uzmysłowiło tajwańskim władzom konieczność posiadania efektywnego przemysłu obronnego, mogącego dostarczać siłom zbrojnym kluczowe dla bezpieczeństwa państwa systemy obronne. Dziś w wyniku konsekwentnego rozwoju tajwański przemył obronny ma zdolności w zakresie produkcji najbardziej skomplikowanych systemów tego typu, jak samoloty myśliwskie czy przeciwlotnicze systemy rakietowe średniego zasięgu.
3. Tajwan jest dobrym przykładem współpracy przemysłowej ze Stanami Zjednoczonymi i wykorzystania pozyskanych technologii. W oparciu o nabyte z USA technologie w zakresie systemów ziemia-powietrze rozwinął własne rozwiązania o osiągach niejednokrotnie przekraczających analogiczne systemy amerykańskie czy europejskie. Warto zatem przeanalizować doświadczenia tajwańskie w kontekście transferu technologii w związku z polskimi programami w zakresie obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej Wisła oraz Narew.
4. Tajwan opiera swoje bezpieczeństwo nie tylko na zdolnościach obronnych, ale także ofensywnych. Tajwańskie siły zbrojne rozwijają nowoczesne systemy odstraszania, jak pociski samosterujące HF-2-E, o zasięgu ok. 1000 km, ponaddźwiękowy HF-3 oraz pocisk balistyczny YF, zdolny do rażenia celów na dystansie do 1200-2000 km. Tego typu pociski mogłyby zostać wykorzystane np. do ataku odwetowego na ośrodki gospodarcze na wybrzeżu Kontynentalnych Chin, podnosząc dla Pekinu koszty ewentualnego ataku. Takie połączenie zdolności obronnych i ofensywnych może być również interesującym wzorem dla Polski.

Autor: Tomasz Smura, Kierownik Biura Analiz Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego

I M. Piotrowski, Osamotniony tygrys? Rozwój obrony przeciwlotniczej i przeciwrakietowej Tajwanu, PISM, http://www.pism.pl/files/?id_plik=16615
II Annual Report to Congress: Military and Security Developments Involving the People’s Republic of China, Department of Defence, https://www.defense.gov/Portals/1/Documents/pubs/2016%20China%20Military%20Power%20Report.pdf
III S. Kan, Taiwan: Major U.S. Arms Sales Since 1990, Congressional Research Service, https://fas.org/sgp/crs/weapons/RL30957.pdf
IV R. Czulda, Obrona i odstraszanie. Tajwan buduje narodowe zdolności rakietowe, http://www.defence24.pl/286534,obrona-i-odstraszanie-tajwan-buduje-narodowe-zdolnosci-rakietowe
V M. Piotrowski, op. cit.