Autor: Maciej F. Bukowski, Agnieszka Grzegorzewska

Polska coraz skuteczniej rozpycha się na mapie Europy. W ciągu trzech dekad nad Wisłą powstała prężna gospodarka, z silnym rynkiem wewnętrznym i mocnymi graczami biznesowymi o znaczeniu globalnym. Polskie siły zbrojne stopniowo modernizują się i – dzięki bezprecedensowym wydatkom na kompleksowe programy zbrojeniowe – mają szansę być jednym z kluczowych gwarantów bezpieczeństwa w Europie.

Słabym ogniwem, które długofalowo może wręcz uniemożliwić Polsce zbudowanie mocnej pozycji w skali globalnej, jest przestarzały model administracji państwowej. Administracji, która będzie w stanie sprawnie diagnozować kluczowe wyzwania, szanse i problemy i skutecznie reagować na arenie krajowej i międzynarodowej.

Polska potrzebuje spójnej i przewidywalnej polityki publicznej, aby skutecznie reagować na złożone kryzysy oraz budować długofalową odporność instytucji. Wyzwania geopolityczne, takie jak wojna w Ukrainie czy pogłębiające się trudności gospodarcze i polityczne w obrębie Unii Europejskiej pokazują jak wielkim wyzwaniem jest budowa skutecznej administracji państwowej, która będzie w stanie podołać potencjalnym kryzysom.

Obecnie polska administracja działa w sposób silosowy, z ograniczoną wymianą informacji i niskim poziomem koordynacji między resortami. Brak ciągłości kadrowej i rozproszone planowanie strategiczne obniżają jakość decyzji oraz utrudniają reprezentowanie jednolitego stanowiska w polityce zagranicznej. Impas może przełamać wdrożenie podejścia Whole of Government (WoG), które proponuje niniejszy policy paper. Model WoG zakłada przełamywanie barier instytucjonalnych, wzmacnianie koordynacji w centrum rządu i wykorzystywanie danych analitycznych do planowania polityk.

Kluczowe rekomendacje:

• Utrwalenie profesjonalnej i stabilnej służby publicznej, z ochroną kadr przed wymianą polityczną i wzmocnionymi zachętami dla ekspertów.
• Utworzenie trwałego centrum koordynacji strategicznej przy premierze, odpowiedzialnego za integrację działań resortów i monitorowanie realizacji priorytetów rządu.
• Poprawa jakości prawa poprzez przejrzysty proces legislacyjny, ograniczenie nagłych zmian i wprowadzenie realnych konsultacji na wczesnym etapie.
• Rozwój zaplecza analitycznego państwa, w tym narzędzi foresightu, wspólnych baz danych i rotacji urzędników między resortami.
• Skoncentrowanie stanowisk Polski na arenie międzynarodowej poprzez jednolity, kompleksowy mandat negocjacyjny i lepszą koordynację zaplecza eksperckiego.
• Wprowadzenie etapowego planu wdrożenia WoG, początkowo w obszarach o najwyższych kosztach braku koordynacji, takich jak energetyka i cyfryzacja.

Wdrożenie podejścia WoG pozwoli Polsce w pełni ograniczyć ryzyka i maksymalnie wykorzystać możliwości wynikające z członkostwa w organizacjach międzynarodowych – od Unii Europejskiej i NATO po Światową Organizację Zdrowia i inne instytucje, w których nasz kraj odgrywa aktywną rolę. W najbliższych latach Polska stanie przed złożonymi negocjacjami, m.in. dotyczącymi nowej formuły budżetu Unii Europejskiej, zmieniającej się roli NATO czy regulacji wpływających na krajowych producentów, takich jak plantatorzy tytoniu.

Doświadczenia państw takich jak Norwegia, Francja, Singapur i Australia pokazują, że wdrożenie modelu WoG zwiększa zdolność państwa do rozwiązywania problemów o charakterze przekrojowym oraz podnosi przewidywalność i spójność jego działań. W Polsce WoG mógłby okazać się przełomem w modernizacji polskiej administracji, pozwalając państwu skutecznie planować w długim horyzoncie, szybko i spójnie reagować na kryzysy oraz występować na arenie międzynarodowej z jednolitym, kompleksowym i  dobrze ugruntowanym stanowiskiem.