Autor: Clément Stratmann

Wprowadzenie

Wielka strategia kraju polega na wykorzystaniu jego zasobów wojskowych, dyplomatycznych, gospodarczych i technologicznych do osiągnięcia długoterminowych celów międzynarodowych [1]. Wielka strategia Francji, ukształtowana przez jej historyczne dążenie do globalnych wpływów i niepodległości, równoważy przywództwo w europejskiej obronie z rolą globalnego mediatora. Jako mocarstwo średniego szczebla z permanentnym miejscem w Radzie Bezpieczeństwa ONZ, potencjałem nuklearnym i globalną siecią dyplomatyczną składającą się ze 183 ambasad i konsulatów, Francja zajmuje wyjątkową pozycję na arenie międzynarodowej [2][3][4]. Od “raison d’état” kardynała Richelieu w czasie Wojny Trzydziestoletniej po wizję autonomii narodowej Charles’a de Gaulle’a, francuska kultura strategiczna kładzie nacisk na suwerenność i globalne zaangażowanie [2][3]. Pod rządami Macrona Francja porusza się w złożonym krajobrazie międzynarodowym, charakteryzującym się rywalizacją mocarstw, wyzwaniami technologicznymi i niestabilnością w regionach takich jak Sahel czy Ukraina [7][8]. W niniejszym artykule oceniono wykonalność wielkiej strategii Francji w wymiarze geostrategicznym, politycznym, geoekonomicznym, wojskowym, technologicznym, wywiadowczym i cywilnym, opierając się na wiarygodnych źródłach, aby ocenić perspektywy kraju jako europejskiego lidera lub mediatora trzeciej drogi.

Wymiary geostrategiczne i polityczne

Geostrategiczna wizja Francji koncentruje się na autonomii strategicznej, priorytetowo traktując niezależne podejmowanie decyzji i działanie w świecie wielobiegunowym. Strategiczny Przegląd Obronności i Bezpieczeństwa Narodowego (SRDNS) z 2017 r., zaktualizowany w 2023 r., określa zaangażowanie Francji w przeciwdziałanie pojawiającym się zagrożeniom – cyberwojnie, terroryzmowi, zagrożeniom hybrydowym oraz zdolnościom do ochrony dostępu/odmowy dostępu (anti-access/area-denial; A2AD) – przy jednoczesnym zachowaniu suwerenności w odstraszaniu nuklearnym i bezpieczeństwie morskim [5][6]. Podejście Macrona, głęboko zakorzenione w strategicznej wizji de Gaulle’a, pozycjonuje Francję jako „zrównoważone mocarstwo”, angażujące globalnych partnerów, takich jak Stany Zjednoczone, Chiny i Indie, przy jednoczesnym zachowaniu suwerenność [3]. W regionie Indo-Pacyfiku Francja wykorzystuje swoje terytoria zamorskie i obecność wojskową, aby równoważyć rywalizację między USA a Chinami poprzez współpracę z Indiami, Australią i Japonią [7]. Jednakże globalne zmiany układu sił, w tym asertywność Chin i agresja Rosji na Ukrainę, ograniczają zdolność Francji do autonomicznego działania [8].

Politycznie, Francja opowiada się za europejską integracją obronną poprzez inicjatywy takie jak Europejska Inicjatywa Interwencyjna (EI2) i PESCO, które zwiększają interoperacyjność wojskową UE i wspierają Europejską Bazę Technologiczno-Przemysłową Obrony (EDTIB) [9][10]. Wezwanie Macrona do utworzenia „armii europejskiej” ma na celu zmniejszenie zależności od NATO, ale spotyka się z oporem Niemiec i państw Europy Wschodniej opowiadających się za gwarancjami USA [11][12]. W kraju wydatki na obronność na poziomie 2,1% PKB i społeczny sceptycyzm wobec inwestycji wojskowych ograniczają te ambicje [8][12]. Mediacje Francji w konfliktach na Bliskim Wschodzie, w tym w konflikcie izraelsko-palestyńskim i w Libanie, odniosły ograniczony sukces ze względu na jej malejące wpływy [13]. Francuska strategia polityczna jest realna dla europejskiego przywództwa pod warunkiem utrzymania konsensusu w Unii Europejskiej. Niemniej jednak rola Francji jako mediatora jest utrudniona przez nie tylko sojusz Zachodu, lecz także malejąca wiarygodność na Globalnym Południu [2].

Rozważania geoekonomiczne

Strategia geoekonomiczna Francji kładzie nacisk na suwerenność i odporność gospodarczą, zmniejszając zależność od zewnętrznych dostawców energii, półprzewodników i obronności [14]. Firmy zbrojeniowe, takie jak Dassault, Thales i Naval Group, napędzają francuski eksport, a sprzedaż sprzętu obronnego o wartości 26 miliardów euro w 2023 r. wzmacnia pozycję Francji na arenie międzynarodowej [8][15]. Energia jądrowa dostarcza 70% energii elektrycznej Francji za pośrednictwem 56 reaktorów, wspierając zarówno krajowe cele bezpieczeństwa, jak i cele klimatyczne [14][8]. Macron zaproponował głębszą integrację gospodarczą UE, w tym „wielką pożyczkę europejską” na obronność i innowacje oraz reformy unijnych przepisów fiskalnych w celu finansowania sektorów sztucznej inteligencji i odnawialnych źródeł energii [14]. Francja mierzy się jednak z rosnącą konkurencją na rynkach obronności ze strony Chin, Turcji i Korei Południowej – południowokoreański K9 przewyższa francuskie alternatywy na świecie [15]. Uzależnienie od importu uranu z Nigru i Kanady oraz wysokie koszty transformacji w sektorze odnawialnych źródeł energii (10 miliardów euro rocznie) stanowią wyzwanie dla francuskiej stabilności finansowej [14]. Powiązania z Chinami w sektorze dóbr luksusowych i lotnictwa stanowią ryzyko w obliczu napięć handlowych pomiędzy USA a Chinami [8]. Strategia gospodarcza Francji stanowi podstawę europejskiego przywództwa, ale jej rola mediatora jest ograniczona poprzez jej słabości.

Strategia wojskowa i obronna

Francja posiada jedną z najsilniejszych armii w Europie, dysponującą triadą nuklearną, 36 samolotami Rafale i lotniskowcem Charles de Gaulle [16]. Przyszłe programy, takie jak MGCS (Main Ground Combat System) i SCAF (Future Combat Air System), współtworzone z Niemcami, mają na celu integrację sztucznej inteligencji, technologii roju dronów (drone swarming) i wojny sieciowej, finansowane kwotą 6 miliardów euro na badania i rozwój w ramach Ustawy o planowaniu wojskowym na lata 2014–2019 [15][9]. Ustawa SRDNS z 2017 r. określa pełne spektrum sił w odpowiedzi na zagrożenia terrorystyczne dla rozmieszczeń wojsk NATO [6]. Jednak MGCS i SCAF zmagają się z opóźnieniami z powodu sporów pracowniczych, co przesuwa termin ich realizacji do 2040 r. [11][15]. Globalne rozmieszczenie sił zbrojnych Francji – 5100 żołnierzy w 12 operacjach – obciąża zasoby i przyczynia się do deficytu budżetowego w wysokości 3 miliardów euro [8]. Niestabilność i nastroje antyfrancuskie w Afryce, zwłaszcza w Mali i Burkina Faso, doprowadziły do wycofania wojsk z regionu. W regionie Indo-Pacyfiku Francja równoważy siły poprzez ćwiczenia takie jak La Pérouse [16][7]. Francuska postawa militarna wspiera europejskie przywództwo, ale nadmierne zaangażowanie i ograniczenia fiskalne ograniczają jej zdolność mediacyjną.

Możliwości technologiczne i wywiadowcze

Strategiczna autonomia Francji zależy od innowacji technologicznych. Raport SRDNS z 2017 r. kładzie nacisk na badania i rozwój podwójnego zastosowania w dziedzinie sztucznej inteligencji, cyberbezpieczeństwa i systemów bezzałogowych [5]. Projekty takie jak ASCALON i programy finansowane z EDF (8 mld euro w latach 2021–2027) zapewniają przewagę technologiczną [15][9]. Firmy takie jak Atos przodują w zastosowaniach obronnych sztucznej inteligencji, wspieranych przez inwestycje publiczne o wartości 2 mld euro do 2025 r. [8]. Jednak wdrażanie innowacji cywilnych postępuje szybciej niż wojskowych, a Stany Zjednoczone i Chiny przodują w dziedzinie sztucznej inteligencji i technologii kwantowych [10][8]. DGSE i DGSI stanowią trzon Francuskiego wywiadu, licząc odpowiednio 7100 i 4500 agentów. Pomimo sukcesów w walce z terroryzmem, niepowodzenia na Ukrainie i w Afryce ujawniają ich wady strukturalne [17]. Reforma DGSE z 2022 r. miała na celu poprawę jej koordynacji, ale Francja pozostaje w tyle za Stanami Zjednoczonymi i Wielką Brytanią pod względem ofensywnych zdolności cybernetycznych [11]. Francji pilnie potrzebny jest scentralizowany koordynator ds. wywiadu, na wzór amerykańskiego Dyrektora Wywiadu Narodowego [17].

Strategie cywilne i odporność społeczna

Miękka siła Francji – poprzez język, kulturę i dyplomację – wzmacnia jej globalną obecność. Językiem francuskim posługuje się 321 milionów osób; 537 ośrodków Alliance Française promuje kulturę kraju [13], a przywództwo w Porozumieniu Paryskim wspiera dyplomację klimatyczną [13]. Cywilne technologie w dziedzinie sztucznej inteligencji i energii wodorowej przyczyniają się do innowacji w dziedzinie obronności. Raport SRDNS z 2017 r. podkreśla odporność kraju na cyberataki i dezinformację [10][6]. Inicjatywy takie jak Service National Universel wzmacniają świadomość strategiczną. Mimo to zaufanie społeczne do obronności słabnie (54% poparcia w 2024 r.), a dziedzictwo kolonialne podsyca nastroje antyfrancuskie w Afryce [8][16]. Ograniczenia budżetowe hamują technologie podwójnego zastosowanie (dual-use technologies), a w 2024 r. 4 miliardy euro zostały przeznaczone na zieloną energię [14]. Strategie cywilne wzmacniają przywództwo UE, lecz osłabiają francuską rolę mediatora w krajach Globalnego Południa.

Synteza i opcje strategiczne

Francuska wielka strategia korzysta z siły militarnej, odstraszania nuklearnego oraz wiodącej pozycji w PESCO i EDF [9][13]. Jednak ograniczenia zasobów, luki w danych wywiadowczych oraz zależność od NATO i chińskich łańcuchów dostaw ograniczają szersze ambicje kraju [8][17]. Francja ma trzy możliwości: (1) skonsolidować przywództwo UE poprzez rozwiązanie sporów MGCS/SCAF i wzmocnienie EDTIB; (2) zaangażować się w niszowe mediacje (np. w sporach morskich na Indo-Pacyfiku) z partnerami takimi jak Indie i Japonia; lub (3) przyjąć strategię hybrydową łączącą przywództwo z selektywną mediacją poprzez reformy technologiczne i wywiadowcze [2][7].

Rekomendacje

• Pogłębienie współpracę obronną UE poprzez rozwiązanie sporów MGCS/SCAF za pośrednictwem wspólnych ram działania i zwiększenie budżetu EDF do 10 mld euro do 2030 r. [11].
• Zreformowanie wywiadu poprzez powołanie centralnego koordynatora i wzmocnienie cyberbezpieczeństwa kwotą 1 mld euro na narzędzia ofensywne do 2027 r. [17].
• Wykorzystanie innowacji cywilnych poprzez partnerstwa publiczno-prywatne (np. Atos, TotalEnergies) w celu integracji sztucznej inteligencji i zielonych technologii z obronnością [8].
• Ponowne zaangażowanie Afryki poprzez przeznaczenie 2 mld euro na pomoc i dyplomację kulturalną w celu przeciwdziałania nastrojom antyfrancuskim [16].
• Wzmocnienie więzi indo-pacyficznych poprzez umowy trójstronne i wspólne badania i rozwój z Indiami i Japonią [7].

Wnioski

Francuska wielka strategia, oparta na autonomii i globalnym zasięgu, stoi w obliczu wyzwań w wielobiegunowym świecie. Francja ma dobrą pozycję aby przewodzić Europie dzięki wpływom militarnym, technologicznym i politycznym. Jednak jej ambicje mediacyjne są ograniczone przez kwestie budżetowe, niedociągnięcia wywiadowcze i zależności strategiczne. Poprzez priorytetowe traktowanie współpracy z UE,  reformę służb wywiadowczych, oraz selektywne angażowanie się w globalnych punktach zapalnych, Francja może utrzymać swoje zasady i dostosować się do ewoluującego porządku [1][2].

Bibliografia

[1] Military Dispatches. (2025). Understanding Grand Strategy. https://militarydispatches.com
[2] Mershon Center. (2024). The Rise and Fall of Emmanuel Macron’s Grand Strategy. https://mershoncenter.osu.edu
[3] Texas National Security Review. (2024). France’s Strategic Evolution. https://tnsr.org
[4] France in the US. (2017). Defense and National Security Strategic Review 2017. https://franceintheus.org
[5] French Delegation to Geneva. (2023). Strategic Review. https://cd-geneve.delegfrance.org
[6] France in the US. (2017). Defense and National Security Strategic Review 2017. https://franceintheus.org
[7] Bondaz, A. (2024). France’s Indo-Pacific Strategy. https://t.co/mxSc1UaeDB
[8] CSIS. (2024). France’s Strategic Review. https://www.csis.org
[9] Sénat. (2024). European Defence. https://www.senat.fr
[10] GMFUS. (2024a). Defense Innovation and the Future of Transatlantic Strategic Superiority. https://www.gmfus.org
[11] GMFUS. (2024b). European Defense Initiatives. https://www.gmfus.org
[12] NATO. (2024). Strategic Concepts. https://www.nato.int
[13] Cairo Review. (2024). France in the Middle East. https://www.thecairoreview.com
[14] Le Monde. (2024). Macron’s Grand Ambitions for Europe Ahead of EU Elections. https://www.lemonde.fr
[15] Army Recognition. (2024). MGCS Challenges. https://armyrecognition.com
[16] USNI. (2024). Toward a New French Strategy. https://www.usni.org
[17] Baghai, C. (2024). France’s DGSE. https://christianbaghai.medium.com