Autor: Tomasz Smura

9 lutego 2017 r. Minister Spraw Zagranicznych Witold Waszczykowski przedstawił w Sejmie RP coroczną „Informację Ministra Spraw Zagranicznych o zadaniach polskiej polityki zagranicznej w 2017 roku”. Szef polskiej dyplomacji podkreślił w niej, że w 2017 r. Polska stać będzie przed podobnymi wyzwaniami co w roku ubiegłym (kryzysy bezpieczeństwa, sąsiedztwa, projektu europejskiego), a priorytetem pozostanie polityka bezpieczeństwa.

Tzw. „expose Ministra Spraw Zagranicznych” podzielone zostało na trzy części: podsumowanie działań polskiej dyplomacji w roku 2016; zagrożenia i wyzwania; relacje dwustronne i wielostronne. W swoim wystąpieniu Waszczykowski pozytywnie ocenił dotychczasowe działania resortu. Jego zdaniem, w ciągu ostatnich dwunastu miesięcy Polska stała się bezpieczniejsza a jej  polityka wobec najbliższego sąsiedztwa, w tym wobec Europy Wschodniej, nabrała „pozytywnych dynamiki”. Jak podkreślał szef polskiej dyplomacji, polska polityka zagraniczna zmieniła swój charakter ustanawiając „właściwą” hierarchię priorytetów i przyjmując za punkt wyjścia interes narodowy. W ocenie Ministra, w UE, w debacie na temat przyszłości projektu europejskiego, głos Warszawy jest słyszalny, a jej argumenty brane pod uwagę.

W zakresie wyzwań i zagrożeń Minister Waszczykowski, podobnie jak w ubiegłym roku, wskazał na niepewność dotyczącą przyszłości porządku międzynarodowego. Jego zdaniem tym, co różni dzień dzisiejszy od minionych lat, jest dążenie niektórych państw do podważenia ładu międzynarodowego opartego na zasadach. Jak podkreślił Minister, Polska z niepokojem obserwuje agresywną politykę Federacji Rosyjskiej w Europie Wschodniej. Ambicją Rosji jest przekształcenie Europy Środkowo-Wschodniej w szarą strefę bezpieczeństwa, co jest nie do przyjęcia dla Warszawy. MSZ z niepokojem obserwuje również rozbudowę zachodniego okręgu wojskowego Federacji Rosyjskiej, który w 2016 r. wzbogacił się o 3 nowe dywizje. Jak zauważono w expose, trwa militaryzacja Obwodu Królewieckiego obejmująca rozmieszczanie nowych typów uzbrojenia, w tym m.in. rakiet średniego zasięgu zdolnych do przenoszenie ładunków nuklearnych.

Polityka bezpieczeństwa będzie nadrzędnym priorytetem

Jak zadeklarował szef MSZ, polityka bezpieczeństwa będzie nadrzędnym priorytetem polskiej polityki zagranicznej. Głównym zadaniem w tym kontekście ma być pełna realizacja decyzji warszawskiego szczytu NATO, a także wcześniejszych uzgodnień z Newport. Kluczowe jest tu ustanowienie wysuniętej obecności wojskowej Sojuszu na Wschodzie w postaci czterech batalionowych grup bojowych w Polsce oraz w państwach bałtyckich, a także umacnianie współpracy wojskowej ze Stanami Zjednoczonymi. Wskazano także na potrzebę umacniania współpracy pomiędzy NATO i Unią Europejską (zwłaszcza w odniesieniu do zwalczania terroryzmu, zagrożeń hybrydowych, wzmacniania odporności państw partnerskich, cyberbezpieczeństwa), która powinna koncentrować się na rozwoju zdolności cywilno-wojskowych.

Dużo miejsca poświęcono reformie UE oraz procesowi wyjścia z niej Wielkiej Brytanii, czyli tzw. Brexitowi. Waszczykowski wskazał, iż przyszłość Unii Europejskiej będzie najważniejszym wyzwaniem dla Polski w 2017 r. Podkreślił on, że priorytetem działań rządu RP jest naprawa UE w oparciu o cztery swobody, nie wykluczył przy tym konieczności wypracowania nowego traktatu europejskiego. W odniesieniu do Brexitu Minister stwierdził, iż Warszawa szanuje demokratyczny wybór obywateli brytyjskich. Priorytetem będzie tu jednak ochrona praw nabytych przez obywateli polskich mieszkających na Wyspach.

Współpraca dwustronna i wielostronna – Wielka Brytania i Niemcy najważniejszymi partnerami w Europie

W zakresie współpracy dwustronnej i wielostronnej, ponownie szczególnie podkreślone zostały relacje z Wielką Brytanią. Waszczykowski wskazał, że w minionym roku doszło do instytucjonalnego wzmocnienia relacji z tym krajem, czego wyrazem była m.in. realizacja polsko-brytyjskich konsultacji międzyrządowych. W stosunku do poprzedniego expose mocniej została podkreślona wola współpracy z Niemcami. „Zależy nam na utrzymaniu bliskich relacji z Niemcami – naszym głównym partnerem w Unii Europejskiej, priorytetowym partnerem gospodarczym i ważnym sojusznikiem w ramach NATO” – zadeklarował Minister.

Waszczykowski zadeklarował także, że Polska zainteresowana jest jak najlepszymi relacjami z Francją, a przyszłość stosunków dwustronnych nie powinna być zakładnikiem pojedynczego kontraktu handlowego (chodzi tu zapewne o fiasko negocjacji dotyczących pozyskania francuskich śmigłowców wielozadaniowych H225M Caracal). Podkreślono też wolę wzmocnienia Trójkąta Weimarskego, jako narzędzia w kontekście pracy nad przyszłością „projektu europejskiego”.

Wiele miejsca w expose poświęcono współpracy regionalnej, zwłaszcza w ramach obejmującego 12 państw Trójmorza (skupionego na infrastrukturze północ-południe i bezpieczeństwie energetycznym), Grupy Wyszehradzkiej, Inicjatywy Bukareszteńskiej oraz  formuły V4+. Zadeklarowano także wzmacnianie strategicznego partnerstwa z Ukrainą oraz, co istotne, potwierdzono normalizację relacji dwustronnych z Białorusią.

Wnioski

Expose Ministra Waszyczykowskiego można ocenić jako wyważone i realistyczne oraz stanowiące kontynuację zeszłorocznej „Informacji”. Zidentyfikowane w nim zagrożenia i wyzwania wydają się trafne i odpowiadające rzeczywistości, więcej wątpliwości pojawia się natomiast co do oceny pozycji międzynarodowej Warszawy i priorytetów w zakresie relacji bilateralnych.

Jako pozytyw można ocenić zaangażowanie Warszawy w umacnianie współpracy między UE a NATO w kwestiach bezpieczeństwa oraz zwiększenie zainteresowania sprawami globalnymi, poprzez zabiegi o niestałe miejsce w Radzie Bezpieczeństwa ONZ i powrót do misji pod szyldem Narodów Zjednoczonych.  Za pozytywne w stosunku do poprzedniego expose można przyjąć też podkreślenie roli Niemiec jako kluczowego partnera Polski w ramach UE, wolę poprawy relacji z Francją i ożywienia współpracy w ramach Trójkąta Weimarskiego.

Nie do końca jasne jest natomiast stanowisko Warszawy w kwestii naprawy Unii Europejskiej, zwłaszcza w kontekście mało realistycznej propozycji nowego traktatu europejskiego. Niezmiennie wątpliwości budzi też nacisk na wzmacnianie partnerstwa z Wielką Brytanią, zwłaszcza w kontekście jej decyzji o opuszczeniu struktur UE.

Autor: Tomasz Smura, Kierownik Biura Analiz Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego

Photo: Michał Jasiulewicz/MSZ