Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego opublikowała raport, dotyczący ochrony polskiego interesu narodowego na scenie międzynarodowej. Autorzy raportu zwracają uwagę na potrzebę zachowania dyplomatycznej czujności zarówno w obszarze samego procesu stanowienia wiążącego Polskę prawa wynikającego z ponadnarodowych regulacji, jak i w ramach  szerszych prac w organizacjach międzynarodowych. Publikacja powstała we współpracy ze specjalistami w zakresie prawa międzynarodowego i zawiera ważne wskazówki dla decydentów.

Prezentacja raportu Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego została poprzedzona seminarium z udziałem ekspertów. W dwóch panelach spotkało się dziewięcioro specjalistów, którzy dyskutowali o podejściu administracji centralnej, urzędników w kraju i za granicą, a także istniejących przepisach prawa i koordynacji prac nad regulacjami międzynarodowymi w Polsce.

W dyskusji moderowanej przez Zbigniewa Pisarskiego, Prezesa Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego, dotyczącej podejścia Polski do dyplomacji wielostronnej w ramach organizacji międzynarodowych i możliwościach zwiększania siły polskiego głosu w takich instytucjach, eksperci podkreślali, że polski kapitał intelektualny nie jest dziś w pełni wykorzystywany. W połączeniu z niedoprecyzowanymi celami dyplomatycznymi i brakiem konsensusu w najważniejszych sprawach na wewnętrznej scenie politycznej, który podniósł Arkadiusz Mularczyk, poseł na Sejm RP i wiceprzewodniczący Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy, mamy w rezultacie trudności, aby odgrywać większą rolę na arenie międzynarodowej.

Paweł Radomski, Dyrektor Departamentu Narodów Zjednoczonych i Praw Człowieka w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, zwrócił uwagę na to, że zajmowane przez przedstawicielu danych państw stanowiska w strukturze organizacji międzynarodowej zależą bezpośrednio od ich pozycji w tej organizacji. Zaznaczył, że kraje zachodnie są aktywne globalnie, a nie lokalnie i skupiają się na problemach danego regionu, dzięki czemu zyskują wpływy i poprawiają swoją pozycję np. w ONZ. Ekspert zauważył jednak, że w obecnej sytuacji Polska jest postrzegana nie tylko jako sojusznik Ukrainy, lecz także jako obrońca np. Karty Narodów Zjednoczonych.

Marcin Bużański, ekspert z wieloletnim doświadczeniem w organizacjach międzynarodowych, podkreślił znaczenie odpolitycznienia i jakości służby cywilnej. Jego zdaniem budowanie kadr należałoby zorganizować horyzontalnie, od najniższych szczebli, angażując uniwersytety, studentów i młodych ludzi. Dodał, że wojna w Ukrainie zresetowała dotychczasowe układy międzynarodowe i ustanowiła nową hierarchię priorytetów. Przytoczył również przykłady historyczne (wojna na Bałkanach, w Afganistanie czy w Iraku), podkreślając paradoksalny wpływ konfliktów na budowanie kontaktów, partnerstw i wpływów w organizacjach międzynarodowych przez osoby zaangażowane w rozwiązywanie tych konfliktów.

Anna Raduchowska-Brochwicz, Naczelnik Wydziału Zatrudnienia w Instytucjach i Organizacjach Międzynarodowych Ministerstwa Spraw Zagranicznych, zwracała uwagę na konieczność zwiększania udziału Polaków w organizacjach międzynarodowych, a także lepszego zrozumienia ich struktur i roli, które są w nich pełnione. Jej zdaniem potrzebne jest tutaj zachowanie ciągłości, która jest pochodną czasu i dbałości o kontakty.

Druga część seminarium prezentującego raport Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego poświęcona została tematowi regulacji międzynarodowych. Moderator dyskusji, Dr Tomasz Smura, dyrektor Biura Analiz i Członek Zarządu Fundacji, postawił przed panelistami pytanie: dlaczego Polska powinna przejmować się międzynarodowymi regulacjami?.

Jacek Czaputowicz, były Minister Spraw Zagranicznych, zauważył, że umocnienie prawa międzynarodowego leży w bezpośrednim interesie Polski jako państwa o średniej wielkości i znaczeniu, ale leżącego w istotnym geopolitycznie regionie. Podkreślił, że Polska dobrze prowadzi politykę wsparcia Ukrainy, do której punktem wyjścia jest podstawowe dla stosunków międzynarodowych prawo międzynarodowe.

Prof. dr hab. Artur Nowak-Far, współautor raportu wydanego przez Fundację im. K. Pułaskiego, zauważył z kolei, że system prawa międzynarodowego kształtował się przez tysiące lat i bardziej niż dążenie do jego rewolucyjnych zmian, przydaje się świadomość współuczestniczenia i współodpowiedzialności za jego tworzenie. Wskazując na trzy obszary, na które należy zwrócić szczególną uwagę, profesor wymienił:

• cyfryzację – jako filar przyszłej gospodarki i funkcjonowania polskiego społeczeństwa, w którą należy inwestować, rozumieć i aktywnie współtworzyć;
• żywność i wodę – dla których nie ma zamienników, i z którymi wiążą się nasze egzystencjalne interesy, co pokazała wojna w Ukrainie (w zakresie ochrony podstaw życiowych jesteśmy zdaniem prof. Nowaka-Fara w punkcie zwrotnym);
• właściwe gospodarowanie i ochrona naszych narodowych zasobów (w tym wodnych).

Tomasz Solomon, Zastępca Dyrektora Departamentu Handlu i Współpracy Międzynarodowej Ministerstwa Rozwoju i Technologii, podkreślił, że Polski nie stać na to, aby nie przejmować się regulacjami międzynarodowymi. Koszty takiego zachowania zostaną bowiem i tak przeniesione na konsumentów. Podkreślił istotę pracy na poziomie technicznym i eksperckim w zespołach i grupach roboczych. Porównał je do strumieni, które dopiero w dalszym biegu tworzą rzekę. Mimo że u ujścia rzeki nie widać, ile wpada do niej strumieni, to właśnie od nich zależy ostateczny kształt wypracowywanych i przyjętych rozwiązań.

Dr Konrad Marciniak, Dyrektor Departamentu Prawno-Traktatowego w Ministerstwie Spraw Zagranicznych, mówił o różnicach między regulacjami a prawem oraz o coraz szerzej stosowanej praktyce opracowywania porozumień (Memorandum of Understanding). To deklaracje prawnie niewiążące, będące jednocześnie instrumentem, którym państwa coraz chętniej się posługują.

Kluczowe rekomendacje płynące z Raportu Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego:

1) Należy zapewnić, aby każdy przedstawiciel reprezentujący stanowisko Polski, był z odpowiednim wyprzedzeniem wyposażony w instrukcję spójną z innymi stanowiskami i dokumentami;

2) Należy uwzględnić szczególną rolę Stałego Przedstawicielstwa RP przy UE. Niekonsekwencją jest pozostawanie Stałego Przedstawiciela w strukturach Ministerstwa Spraw Zagranicznych, podczas gdy pion europejski zostaje przeniesiony do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów;

3) Należy zapewnić sprawny obieg informacji i szybki do nich dostęp wszystkim uczestnikom procesu. Konieczna może być zmiana mentalności urzędników i wdrożenie podejścia międzyresortowego, np. przez wprowadzenie międzyresortowych zespołów zdaniowych;

4) Należy przepracować obecne „silosowe” podejście do pracy nad regulacjami międzynarodowymi, opierając się na ich całościowym traktowaniu, uwzględniającym opinie różnych resortów, instytucji, przedsiębiorców i instytucji pozarządowych (obecnie częstą praktyką jest, że nad danym zagadnieniem pracuje kilku ekspertów z jednego resortu podczas, gdy mają one wpływ na różne dziedziny gospodarki i życia społecznego) ;

5) Należy wypracować mechanizm wsparcia kandydatów do organizacji międzynarodowych i instytucji unijnych, gdyż największy wpływ na międzynarodowe normy uzyskuje się w dyskusjach na poziomie technicznym.

Autorami raportu Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego są: prof. dr hab. Artur Nowak-Far, dr Tomasz Nowakowski, dr Tomasz Smura, dr Honorata Nyga-Łukaszewska oraz dr hab. Alina Szypulewska-Porczyńska.

Pełny Raport dostępny jest pod adresem: https://pulaski.pl/raport-pulaskiego-jak-chronic-interes-narodowy-na-scenie-miedzynarodowej-polska-w-organizacjach-miedzynarodowych-i-wobec-zewnetrznych-regulacji/

—-

Raporty Pułaskiego to obszerne ekspertyzy poświęcone bezpieczeństwu międzynarodowemu, obronności, a także problemom politycznym, społecznym i gospodarczym świata. Fundacja w swoich badaniach koncentruje się głównie na Na obszarze Europy Środkowo-Wschodniej oraz na obszarze i relacjach transatlantyckich.

Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego jest niezależnym think tankiem specjalizującym się w polityce zagranicznej i bezpieczeństwie międzynarodowym. Głównym obszarem aktywności Fundacji Pułaskiego jest dostarczanie analiz opisujących i wyjaśniających wydarzenia międzynarodowe, identyfikujących trendy w środowisku międzynarodowym oraz zawierających implementowalne rekomendacje i rozwiązania dla decydentów rządowych i sektora prywatnego.

Fundacja im. Kazimierza Pułaskiego jest także organizatorem konferencji Warsaw Security Forum, będącej platformą dialogu o polityce bezpieczeństwa pomiędzy Unią Europejską, NATO i Rosją. Tegoroczna – dziewiąta edycja – odbędzie się w dniach 4-5 października 2022 r.