Autor: Tomasz Smura

Współczesny świat staje się coraz bardziej skomplikowany. Coraz większą rolę odgrywają w nim problemy globalne, nie mogące być rozwiązane na poziomie władz pojedynczego państwa. Takie zjawiska jak zmiany klimatyczne – i idące za nimi katastrofy naturalne – międzynarodowa przestępczość i terroryzm, a ostatnimi czasy globalna pandemia COVID-19, wymuszają na suwerennych państwach coraz dalej idącą współpracę. Państwa, chcąc rozwiązać jakiś problem wykraczający poza ich władztwo – w ramach swojej suwerenności – zaciągają więc zobowiązania wobec innych państw, uzyskując w zamian najczęściej analogiczne prawa. Tak w dużym uproszczeniu powstają regulacje prawa międzynarodowego porządkującego stosunki miedzy państwami. Regulacje takie coraz częściej powstają jednak w ramach negocjacji wielostronnych (między wieloma państwami) czy na forach organizacji międzynarodowych, w ramach bardzo skomplikowanego procesu (patrz przykład Unii Europejskiej) i z zasady muszą mieć formułę akceptowalnego dla wszystkich kompromisu. Zapewnienie w takiej rzeczywistości odpowiedniego zadbania o własny interes narodowy wymaga dużych umiejętności i jakości własnej służby dyplomatycznej oraz szeroko pojętych struktur państwa.

Tymczasem – jak wskazano w raporcie – wydaje się, że Polska, mimo już ponad trzydziestu lat suwerenności swojej polityki zagranicznej, wciąż jeszcze uczy się skutecznego operowania w środowisku międzynarodowym. Polacy stosunkowo rzadko obejmują wysokie stanowiska w instytucjach międzynarodowych wymagające poparcia innych państw, a polscy eksperci kandydujący w otwartych konkursach narzekają na brak wsparcia ze strony rodzimych władz. Z kolei ci, którym udało się znaleźć już zatrudnienie w organizacjach międzynarodowych czy instytucjach unijnych wskazują, że polskie władze nie utrzymują z nimi relacji i nie istnieją żadne fora i mechanizmy ułatwiające ich kontakt z pracownikami z polskich ministerstw i urzędów oraz pomiędzy nimi samymi. Przy czym warto zaznaczyć, że nie jest to tyle problem konkretnej ekipy rządzącej, co kwestia strukturalna, wynikająca z ogólnej jakości instytucji. W związku z tym mamy przyjemność zaprezentować Państwu najnowszy raport Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego pt. Jak chronić interes narodowy na scenie międzynarodowej? Polska w organizacjach międzynarodowych i wobec zewnętrznych regulacji.

W niniejszym raporcie postanowiliśmy przyjrzeć się systemowi koordynacji prac nad regulacjami międzynarodowymi w Polsce, analizując jego mocne i słabe strony, oraz naszym doświadczeniom z nowotworzonymi normami prawa międzynarodowego, a także przenalizować to, jak podejście RP do dyplomacji wielostronnej prezentuje się na tle państw mających w tym zakresie większe doświadczenie. Inspiracją do przygotowania niniejszego opracowania były wnioski ze zorganizowanej przez Fundację im. Kazimierza Pułaskiego w 2018 r. konferencji pt. Kongres Polskich Ekspertów Międzynarodowych wskazujące na niedoreprezentowanie Polski w organizacjach międzynarodowych i niedostatecznie słyszalny polski głos w największych stolicach świata.