Autor: Piotr Maciej Kaczyński

Były legendarny prezes Europejskiego Banku Centralnego, który uratował strefę euro na początku lat 2010-tych, a następnie premier Włoch Mario Draghi przygotował najbardziej wyczekiwany w Brukseli tekst roku. Na prośbę przewodniczącej Komisji Europejskiej powstał raport „Przyszłość europejskiej konkurencyjności”, a jego publikacja była przekładana kilkukrotnie. Niemniej dokument powinien być dogłębnie przestudiowany, ponieważ zawiera wiele ważnych rekomendacji i wniosków. Jego głównym przesłaniem jest, że europejska gospodarka w zestawieniu z gospodarkami USA i Chin nie znajduje się w najlepszej sytuacji. 

Draghi wyciąga wnioski jak odbudować gospodarczą potęgę UE i dostosować ją do wyzwań stojących przed Europą. Raport zawiera kilka elementów, które mogą być kluczowe dla polskiego rządu, gdyż podpowiada jak przeskoczyć pułapkę tzw. „średniego wzrostu.” Jednym z proponowanych przez Draghiego sposobów jest maksymalizacja inwestycji w cięcia kosztów gospodarki i wzmacnianie jej konkurencyjności.

1. Wyzwania innowacyjności i produktywności

Raport Draghiego diagnozuje brak innowacyjności i produktywności w UE jako poważne zagrożenie dla jej konkurencyjności. Polska, z gospodarką opartą głównie na nisko przetworzonych towarach i usługach, musi zwiększyć inwestycje w zaawansowane technologie. Powinna się w szczególności skupić na innowacjach w sektorach przyszłości, takich jak technologie cyfrowe i energetyka odnawialna. Potrzebne są reformy, które umożliwią szybsze wprowadzenie nowych technologii na rynek. Należy minimalizować bariery regulacyjne, które mogą hamować rozwój start-upów i przedsiębiorstw technologicznych.

2. Demografia i rynek pracy

Draghi zwraca uwagę na malejącą populację i kurczący się rynek pracy w UE. Dla Polski, która już zmaga się z wyzwaniami demograficznymi, sytuacja ta może prowadzić do dalszego niedoboru siły roboczej. Aby temu przeciwdziałać, konieczne jest zwiększenie udziału osób starszych i kobiet na rynku pracy oraz stworzenie bardziej przyjaznego środowiska dla imigrantów, którzy mogą zasilić polski rynek pracy. Inwestycje w automatyzację i sztuczną inteligencję mogą również pomóc w złagodzeniu negatywnych skutków szybko starzejącego się społeczeństwa. 

3. Dekarbonizacja i konkurencyjność gospodarki 

Niskie ceny energii oznaczają zwiększoną konkurencyjność gospodarki, a cel ten można osiągnąć przez przyspieszenie dekarbonizacji. Dla gospodarki polskiej, w dalszym ciągu w znacznym stopniu uzależnionej od węgla, unijny plan dekarbonizacji jest ogromnym wyzwaniem. Draghi podkreśla konieczność zrównoważonego podejścia w tym zakresie, które nie wpłynie negatywnie na konkurencyjność gospodarki. Dla Polski oznacza to potrzebę przyspieszenia i dalszego zwiększenia inwestycji w odnawialne źródła energii oraz modernizację sektora energetycznego nie tylko aby osiągać cele dekarbonizacyjne, ale by polepszać konkurencyjność własnej gospodarki. Równocześnie, Polska powinna zabiegać o wsparcie finansowe z UE na transformację energetyczną, co pomoże zminimalizować negatywne skutki ekonomiczne dla regionów węglowych. Dodatkowym elementem jest zapewnienie bezpiecznych zewnętrznych dostaw surowców. 

4. Zwiększenie inwestycji publicznych i prywatnych

Draghi podkreśla potrzebę zwiększenia inwestycji w Europie o 5 punktów procentowych PKB. Polska może skorzystać z tego impulsu, starając się przyciągnąć nowe inwestycje zagraniczne i wykorzystać dostępne fundusze do finansowania projektów strategicznych, takich jak rozwój infrastruktury transportowej, cyfryzacja czy modernizacja sektorów publicznych. Kluczowym aspektem będzie także zachęcanie do inwestycji w badania i rozwój oraz współpraca z innymi państwami członkowskimi nad innowacyjnymi projektami, na przykład w sektorze zbrojeniowym.

5. Wspólne finansowanie projektów europejskich

Draghi sugeruje zwiększenie wspólnych inwestycji na poziomie UE, co może wywołać polityczne napięcia. Polska, będąca jednym z beneficjentów netto unijnego budżetu, musi aktywnie uczestniczyć w dyskusji na temat wspólnego finansowania kluczowych projektów. Musi być także gotowa z projektami do realizacji. Polityczna wola do zacieśnienia współpracy finansowej w UE będzie kluczowa, zwłaszcza w obliczu oporu niektórych krajów płatników netto, takich jak Niemcy czy Niderlandy. Kluczowe może okazać się przygotowanie „planu B”, gdyby nowy dodatkowy fundusz nie powstał, na przykład przez wspólne projekty niektórych państw członkowskich UE (w obszarze bezpieczeństwa, cyfryzacji czy dekarbonizacji). 

6. Konsekwencje dla polityki gospodarczej Polski

Dla Polski raport Draghiego oznacza potrzebę dostosowania polityki gospodarczej do nowych realiów. Kluczowe będzie zacieśnienie współpracy z UE w zakresie wspólnych strategii wzrostu, innowacyjności i bezpieczeństwa energetycznego. Polska powinna dążyć do uzyskania wsparcia dla swoich inicjatyw, jednocześnie pracując nad reformami krajowymi, które poprawią konkurencyjność i zdolność adaptacji do zmieniających się warunków globalnych.

Zakończenie

Raport Draghiego identyfikuje dla UE i jej państw członkowskich wyzwania, z którymi muszą się zmierzyć. Jego ewentualna realizacja to dla Polski nie tylko zestaw wyzwań, ale i szans na rozwój i zwiększenie konkurencyjności. W tym celu Polska musiałaby zmienić swoje podejście do gospodarki. Kluczem powinno być strategiczne podejście do inwestycji w innowacje, dekarbonizację i niezależność energetyczną, a także aktywne uczestnictwo w tworzeniu wspólnej polityki gospodarczej i przemysłowej UE. Współpraca na poziomie europejskim, zwiększenie inwestycji oraz reforma polityk krajowych będą kluczowe, aby Polska mogła skutecznie stawić czoła nie tylko wyzwaniom przyszłości, ale ostatecznie zamknąć proces nadrabiania gospodarczego do bogatszych państw zachodnioeuropejskich.

Autor: Piotr Maciej Kaczyński

Źródło:

Mario Draghi, „The future of European competitiveness – A competitiveness strategy for Europe”, European Commission, Brussels 2024, https://commission.europa.eu/topics/strengthening-european-competitiveness/eu-competitiveness-looking-ahead_en#paragraph_47059.