Autor: Tomasz Smura

21 marca 2017 r. – jak co roku – została przedstawiona „Informacja Ministra Spraw Zagranicznych na temat zadań polskiej polityki zagranicznej”. W tzw. „expose”, nowy szef polskiej dyplomacji Jacek Czaputowicz położył duży nacisk na kwestie bezpieczeństwa, wizję Polski w zakresie przyszłości Unii Europejskiej (prymat parlamentów narodowych, sprzeciw wobec Unii dwóch prędkości) oraz współpracę regionalną.

Szef MSZ zaczął expose od podkreślenia konstytucyjnego zapisu o konieczności współpracy Prezydenta RP z Prezesem Rady Ministrów i ministrem spraw zagranicznych w zakresie polityki zagranicznej, co może wskazywać na wolę lepszej koordynacji działań MSZ z pałacem prezydenckim ze strony nowego rządu.

Minister Czaputowicz oparł „Informację” na 4 głównych tezach:

• „Pozycja międzynarodowa Polski wynika z silnej pozycji, jaką posiada ona w Europie”. Ta ostatnia ma z kolei wynikać z umiejętności prezentowania interesów Europy Środkowo-Wschodniej i pełnienia roli adwokata regionu.
• „Unia Europejska znajduje się w kryzysie – zarówno w sferze instytucjonalnej, aksjologicznej, jak i bezpieczeństwa zewnętrznego”.
• „Wojskowa obecność Stanów Zjednoczonych w Europie, ich silna pozycja w NATO ma fundamentalne znaczenie dla bezpieczeństwa militarnego Polski i całego regionu.” Z tego względu Polska ma dążyć do zapewnienia trwałego zaangażowania Stanów Zjednoczonych i NATO w regionie oraz działać na rzecz relacji transatlantyckich.
• „Zagrożeniem dla zbudowania podmiotowości Polski w stosunkach międzynarodowych jest polityka Rosji”. Minister wskazał tu na rewizjonistyczną politykę Kremla, destabilizowanie licznych regionów świata, ingerowanie w politykę wewnętrzną poszczególnych państw oraz rozbijanie solidarności transatlantyckiej oraz Unii Europejskiej.

Przede wszystkim bezpieczeństwo

Podobnie jak w poprzednich latach, duża część „expose” odnosiła się do bezpieczeństwa Polski. Minister podkreślił tu znaczenie Sojuszu Północnoatlantyckiego i wskazał w tym kontekście na znaczenie współpracy w formacie „Bukaresztańskiej 9”, wypełnianie zobowiązań sojuszniczych w kwestii wydatków obronnych oraz wkład w misje sojusznicze. Priorytetem Polski w ramach Sojuszu Północnoatlantyckiego ma być obecnie „zapewnienia sił wsparcia, umocnienia sojuszniczej mobilności, realistycznego planowania  oraz przyspieszenia procesów decyzyjnych”, co wydaje się być słusznym kierunkiem, zgodnym z obecnymi priorytetami NATO.

Niejako drugim filarem Polskiego bezpieczeństwa ma pozostać współpraca ze Stanami Zjednoczonymi. Tu wskazana została budowa amerykańskiej instalacji Aegis Ashore będącej amerykańskim wkładem do obrony przeciwrakietowej NATO (choć minister odnotował opóźnienia związane z projektem), udział USA w modernizacji Sił Zbrojnych RP, a także współpraca gospodarcza, szczególnie w kwestiach bezpieczeństwa energetycznego Polski.

W dalszej kolejności wymienione zostały ONZ i Unia Europejska. Więcej miejsca niż dotychczas poświęcone zostało Narodom Zjednoczonym, w kontekście niestałego członkostwa Polski w Radzie Bezpieczeństwa ONZ. Priorytetami Polski w ramach prac w RB ma być wzmacnianie zasad prawa międzynarodowego (w czasie prezydencji Polski w RB Prezydent RP ma m.in. poprowadzić debatę poświęconą umacnianiu zaufania do prawa międzynarodowego we współczesnym świecie), zapobieganie konfliktom oraz zwalczanie nowych zagrożeń dla pokoju i bezpieczeństwa.

Unia Europejska

W odniesieniu do Unii Europejskiej minister Czaputowicz podkreślił, iż „celem Polski jest silna Unia Europejska”, niemniej UE ma mieć mandat społeczny do działania uzyskany na poziomie parlamentów narodowych. Oznacza to, że rząd kontynuował będzie linię wzmacniania roli parlamentów narodowych w UE, co potwierdzają słowa „Komisja Europejska nie jest superrządem, a Parlament Europejski nie jest super-parlamentem, uprawnionymi do instruowania rządów i parlamentów narodowych”. Minister zdecydowanie sprzeciwił się jednocześnie tworzeniu „Unii dwóch prędkości” i protekcjonizmowi (czego wyrazem ma być projekt dyrektywy o pracownikach delegowanych). Polska działać będzie natomiast na rzecz wysokiego poziomu finansowania polityki spójności Unii w przyszłej perspektywie budżetowej na lata 2021-2027 (przy czym Warszawa przeciwna jest powiązaniu dostępu do unijnych funduszy z oceną przestrzegania praworządności). W expose pojawiły się też odniesienia do uruchomieniu procedury przewidzianej w art. 7 Traktatu o Unii Europejskiej (spór z Komisją Europejską w kwestii praworządności), kryzysu migracyjnego i wzmocnionej współpracy w dziedzinie obrony i bezpieczeństwa (PESCO).

Stosunki bilateralne

W odniesieniu do stosunków dwustronnych w „expose” podkreślono, że Niemcy są głównym partnerem politycznym i gospodarczym Warszawy w Unii Europejskiej, co stanowi zmianę wobec Informacji MSZ z poprzednich lat, wskazujących w tej roli Wielką Brytanię[i]. Minister Czaputowicz wyraził też wolę kontynuowania dialogu z Francją na temat przyszłości UE oraz lepszego wykorzystania potencjału Trójkąta Weimarskiego. Dopiero w dalszej kolejności wymieniona została Wielka Brytania, którą określono jako jednego z najbliższych partnerów RP, oraz Włochy, Hiszpania i Holandia. W Informacji nieco miejsca poświęcono również formatom regionalnym – Grupie Wyszehradzkiej i Inicjatywie Trójmorza – a także podkreślono dobrą współpracę z Rumunią, państwami bałtyckimi i skandynawskimi.

W zakresie relacji z Rosją Polską ma dążyć do wypracowania solidarnej i konsekwentnej polityki UE i NATO wobec Moskwy. Polska dyplomacja chce utrzymania dialogu z Rosją, co nie może jednak oznaczać akceptacji agresywnej polityki Kremla wobec Zachodu. W „expose” wspomniano także m.in. o Ukrainie, Białorusi („istnienie niepodległej Białorusi leży w żywotnym interesie Polski”) i państwach azjatyckich (Chiny, Japonia, Koreą Południowa, Indie).

Wnioski

Tegoroczna „Informacja Ministra Spraw Zagranicznych na temat zadań polskiej polityki zagranicznej w 2018 roku” nie różniła się znacząco od tego typu informacji z dwóch ostatnich lat. Nadal priorytetowy charakter ma bezpieczeństwo, a co za tym idzie polityka wobec NATO i współpraca ze Stanami Zjednoczonymi. W porównaniu z poprzednimi „expose” MSZ, nieco zmieniły się akcenty wystąpienia. O ile w Informacjach z lat 2016 i 2017 podkreślano przede wszystkim znaczenie suwerenności i nieingerencji instytucji unijnych w sprawy poszczególnych państw członkowskich oraz chęć prowadzenia „stanowczej” polityki zagranicznej, o tyle tegoroczne „expose” akcentowało potrzebę dialogu i chęć udziału Polski w dyskusji nad przyszłością UE. Na tradycyjne miejsce najważniejszego partnera RP w Europie powróciły Niemcy, mniej wyraźnie podkreślano natomiast relację z Wielką Brytanią.

Autor: Tomasz Smura, Kierownik Biura Analiz Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego
Zdjęcie: MSZ
[i] Informacja Ministra Spraw Zagranicznych o zadaniach polskiej polityki zagranicznej w 2016 roku, http://www.msz.gov.pl/pl/ministerstwo/minister/wystapienia/informacja_ministra_spraw_zagranicznych_o_zadaniach_polskiej_polityki_zagranicznej_w_2016_roku;jsessionid=1DF1893813B54716BC1869AE7E0A8665.cmsap1p