Autor: Michał Oleksiejuk

Prezydent Joe Biden zakończył właśnie pierwszą zagraniczną wizytę w swojej kadencji. Fakt, że za cel obrał sobie Europę, można odebrać jako potwierdzenie chęci kontynuowania bliskich relacji ze Starym Kontynentem w kwestiach militarnych, ekonomicznych oraz społecznych. Pierwszym przystankiem na trasie prezydenta USA była Wielka Brytania, gdzie uczestniczył w szczycie państw G7 w Kornwalii. Następnie amerykańska delegacja przemieściła się do Brukseli, gdzie prezydent wziął udział w spotkaniu Rady Północnoatlantyckiej na szczeblu szefów państw i rządów (w formacie tzw. „miniszczytu NATO”) oraz rozmowach z przedstawicielami Unii Europejskiej (tzw. szczyt UE-USA). Ostatnim przystankiem podróży prezydenta Bidena była Genewa, gdzie doszło do spotkania z Prezydentem Federacji Rosyjskiej Władimirem Putinem.

Zakończona właśnie europejska delegacja prezydenta Joe Bidena trwała osiem dni i miała miejsce w dniach 9-17 czerwca bieżącego roku. Podobnie jak w przypadku podobnych wizyt poprzednich prezydentów USA, również i ta była napięta i zakładała szereg spotkań z liderami europejskimi poza głównymi punktami wizyty takimi jak spotkanie grupy G7 czy szczyt NATO. Tym razem prezydent Joe Biden odwiedził Wielką Brytanię, Belgię oraz Szwajcarię, biorąc udział w szczytach wielostronnych oraz odbywając kilkanaście spotkań bilateralnych z przywódcami państw i szefami organizacji międzynarodowych.

Wielka Brytania

Podczas pierwszego przystanku na swojej trasie, czyli pobytu w Wielkiej Brytanii, prezydent Joe Biden spotkał się z urzędującym premierem Borisem Johnsonem oraz Królową Elżbietą II. Byli to pierwsi zagraniczni przywódcy, których odwiedził 46. prezydent USA, potwierdzając tym samym, że Stanom Zjednoczonym zależy na bliskich relacjach ze Zjednoczonym Królestwem, które traktują jako swojego najważniejszego sojusznika w regionie. Poza rozmowami bilateralnymi delegacja USA wzięła udział w szczycie G7 skupiającym liderów siedmiu najbardziej rozwiniętych państw świata.

Jeszcze przed wylotem na Stary Kontynent doradcy prezydenta określali priorytety amerykańskiej obecności na szczycie Kornwalii jako potrójne C (ang.: tripe-C: COVID-19, China, climate) czyli Chiny, pandemia COVID-19 i klimat.[1] Podczas trwania szczytu, państwa „Globalnej Siódemki” zobowiązały się do wspólnej pracy na rzecz przekazania 2 miliardów dawek szczepionki przeciwko COVID-19 do państw rozwijających się, w tym aż miliarda w samym 2022 roku. Amerykański wkład wysokości 500 milionów dawek został oficjalnie określony „Nowym Planem Marshalla” odnosząc się symbolicznie do dokumentu podpisanego w 1948 r., którego celem było finansowanie odbudowy europejskiej gospodarki po drugiej wojnie światowej. W sprawach klimatycznych światowi przywódcy obecni w Kornwalii zobowiązali się do ograniczenia zbiorowej emisji gazów cieplarnianych o połowę do roku 2030 oraz do osiągnięcia pełnej zero-emisyjności do 2050 roku. Celem tych działań będzie niedopuszczenie, aby światowa średnia temperatur wzrosła o więcej niż 1.5 stopnia Celsjusza w najbliższych dekadach. Choć oficjalny komunikat Białego Domu podsumowujący szczyt w Carbis Bay jedynie zdawkowo wspominał o Chinach w kontekście przestrzegania praw człowieka, ochrony środowiska i etycznej ekonomii, to jasnym jest, że przywódcy G7 oraz ich goście poświęcili Państwu Środka wiele czasu.[2] Brak jasnych deklaracji uderzających w agresywną ekspansję ekonomiczną i notoryczne łamanie praw człowieka w odniesieniu do traktowania rodzimej społeczności muzułmańskiej w Chinach było dla obserwatorów pewnym zaskoczeniem. Jednakże deklaracje prezydenta Bidena o wzmożonych działaniach mających na celu zwiększenie współpracy gospodarczej pomiędzy USA i Europą wskazują, że państwa G7 planują przeciwstawić się potędze Chin poprzez osłabienie ich pozycji ekonomicznej w regionie.

Belgia

Wizyta delegacji amerykańskiej w stolicy Belgii trwała od niedzieli 13 czerwca br. Poza spotkaniem prezydenta Joe Bidena z przywódcami Belgii, skupiono się przede wszystkim na szeroko pojętej dyplomacji wielostronnej. Pierwszego dnia wizyty prezydent wziął udział w szycie NATO, pierwszym od dwóch lat nie odbywającym się w formule zdalnej. Najważniejszym punktem spotkania liderów państw członkowskich sojuszu była potrzeba uruchomienia prac nad nową koncepcją strategiczną NATO, co znalazło się w założeniach zleconego przez Sekretarza Generalnego Organizacji i opublikowanego w grudniu 2020 r. raportu NATO 2030 (raport ma też ambicję zaproponowania pewnych założeń do nowej koncepcji strategicznej, a w jego przygotowaniu aktywnie brała udział europosłanka i b. minister spraw zagranicznych Anna Fotyga).[3] Wśród najistotniejszych kwestii poruszonych na szczycie znalazły się również agresywne działania Rosji oraz Chin, przeciwdziałanie dezinformacji oraz atakom hakerskim, zwiększenie budżetu NATO (w tym na inwestycje), utworzenie nowych mechanizmów wsparcia współpracy w zakresie innowacji (Defence Innovation Accelerator for the North Atlantic i NATO Innovation Fund), jak również oficjalne potwierdzenie, że art. 5 Traktatu Północnoatlantyckiego może być uruchomiony w odpowiedzi na agresję cybernetyczną i hybrydową.[4]

W czasie trwania szczytu prezydent Biden rozmawiał też z regionalnymi liderami. Byli wśród nich między innymi prezydent Turcji Recep Erdoğan z którym POTUS rozmawiał o możliwości odbudowy współpracy oraz prezydenci państw bałtyckich, z którymi poruszono temat bezpieczeństwa wschodniej flanki NATO i destabilizacji Ukrainy. Prezydent Biden spotkał się również z prezydentem RP Andrzejem Dudą i to dwukrotnie. Raz wspólnie z prezydentem Rumunii Klausem Iohannisem a raz podczas krótkiej bilateralnej rozmowy. Drugi dzień delegacji USA w Brukseli upłynął na porannych rozmowach z kolejnymi przedstawicielami belgijskiej sceny politycznej, aby następnie zakończyć dzień rozmową z przywódcami Unii Europejskiej – Przewodniczącą Komisji Europejskiej Ursulą von der Leyen oraz Charlsem Michelem – Przewodniczącym Rady Europejskiej.[5] Rozmowy te dotyczyły przede wszystkim dalszego zbliżenia gospodarczego Unii Europejskiej i USA, jak również kwestii klimatu i walki z COVID-19. Liderzy UE i USA rozmawiali także o Chinach i Rosji, szczególnie w kontekście obrony pokoju i demokracji na świecie. Skrytykowano władze w Pekinie za ingerencje w politykę wewnętrzną Hong Kongu, kwestię Tybetu i łamanie praw Ujghurów. Potępiono również próby destabilizacji Ukrainy i Gruzji przez Rosję oraz systematyczne tłumienie swobód obywatelskich wśród własnych obywateli, deklarując jednocześnie chęć jak najbliższej współpracy USA i UE w działaniach mających na celu promowanie wolności i demokracji na świecie. Ważnym, choć często pomijanym sukcesem spotkania było również zakończenie trwającego od siedemnastu lat sporu o dopłaty dla rodzimych producentów samolotów – Aribusa i Boeinga. W ramach porozumienia obie strony zgodziły się na zniesienie ceł karnych na okres 5 lat, tak by mieć czas na opracowanie ostatecznego rozwiązanie kwestii subsydiów. We wspólnym briefingu prasowym Przewodnicząca von der Leyen podkreśliła znaczenie wyboru Europy jako pierwszego kierunku zagranicznej delegacji nowego prezydenta USA. „Wierzymy, że przyjazd do Europy na tak wczesnym etapie prezydencji [Joe Bidena] oznacza silny związek z Europą, za co jesteśmy wdzięczni” – dodała na koniec.[6]

Szwajcaria

Ostatnim punktem europejskiej delegacji prezydenta Joe Bidena była Szwajcaria, gdzie spotkał się z Prezydentem Federacji Rosyjskiej Władimirem Putinem. Spotkanie prezydentów w Genewie w jasny sposób nawiązało do roku 1985, kiedy to amerykański prezydent Ronald Regan po raz pierwszy spotkał się ze swoim radzieckim odpowiednikiem – Michaiłem Gorbaczowem i gdzie omawiana była redukcja arsenałów jądrowych obu państw.[7] Tym razem spotkanie obu liderów trwało prawie cztery godziny i zostało podzielone na sesję prywatną, podczas której rozmawiali sami prezydenci i towarzyszący im szefowie dyplomacji oraz sesję otwartą w której udział wzięli też doradcy i ministrowie z obu Państw. Na konferencji prasowej minutę po opuszczeniu spotkania z Joe Bidenem, prezydent Władimir Putin ogólnikowo odniósł się do omawianych tematów. Zapowiedział on eksperckie konsultacje na linii USA-Rosja dotyczące bezpieczeństwa cybernetycznego, strategicznej stabilności (co odnosi się do kontynuowania negocjacji w zakresie redukcji zbrojeń strategicznych)  oraz potwierdził powrót ambasadorów obu państw na swoje stanowiska. W kwestii Ukrainy podtrzymał stanowisko o konieczności implementacji porozumienia mińskiego (wd. swojej interpretacji) i odmówił komentarza dotyczącego możliwości dołączenia Kijowa do Sojuszu Północnoatlantyckiego w nieokreślonej przyszłości.[8] Podczas swojej konferencji prasowej prezydent USA Joe Biden podkreślił, że nie uważa, aby Rosja miała interes w dążeniu do nowej zimnej wojny. Jak zauważył: „nawet w czasach podwyższonego napięcia nasze dwa kraje potrafią współpracować, czego przykładem jest podpisany niedawno traktat New START ograniczający arsenały nuklearne USA i Rosji.”[9] W czasie przemówienia POTUS nie odniósł się jednak do sytuacji na Ukrainie, poświęcając tylko niewielką część konferencji na kwestię syryjską. W kwestii cyberbezpieczeństwia prezydent Biden przyznał, że przekazał Władimirowi Putinowi listę szesnastu strategicznych sektorów gospodarki, które nie powinny być obierane za cel ataków hakerów. Były wśród nich instalacje energetyczne i rurociągi przesyłające wodę.[10] Lista w połączeniu z brakiem konkretnych deklaracji ze strony amerykańskiego przywódcy była zaskoczeniem, choć możliwe jest, że podczas rozmów poczyniono ustalenia, o których nie poinformowano prasy.

Konsekwencja dla Polski

Niemal każda aktywność prezydenta Joe Bidena w czasie jego europejskiego tournée była bezpośrednio lub pośrednio związana z interesami Polski, jednakże to wizyta w Brukseli może mieć dla Warszawy największe znaczenie. Szczyt państw członkowskich NATO, pierwszy od dwóch lat, który odbył się fizycznie uruchomił pracę nad nową koncepcją strategiczną NATO. Wśród wielu punktów znalazły się tam zapisy o utrzymaniu przyjętych środków w zakresie obrony i odstraszania. Jednomyślne i nieskrępowane mówienie o agresywnej polityce Federacji Rosyjskiej przez wszystkie państwa NATO podczas szczytu i w jego komunikacie końcowym dodatkowo pokazało, że Moskwa nie jest  postrzegana wyłącznie jako zagrożenie dla państw Europy Środkowo-Wschodniej. Oburzenie administracji USA wywołane ostatnimi atakami hakerskimi na systemy przesyłowe ropy naftowej, mogące pochodzić z Rosji, dodatkowo zwiększyło uwagę państw NATO wobec kwestii, o których Warszawa oraz państwa regionu alarmowały od lat (sterowana z Moskwy dezinformacja i cyberprzestępczość wymierzona przeciwko państwom członkowskim NATO). Alokacja większych funduszy na różne inicjatywy obronne, w tym nowe technologie, może być z kolei szansą dla polskich przedsiębiorstw i jednostek badawczych.

Autor: Michał Oleksiejuk,  Analityk Fundacji im. Kazimierza Pułaskiego.
Zdjęcie: kremlin.ru

1. White House. “Background Press Call by Senior Administration Officials Previewing the G7 Summit and Economic Deliverables.” The White House, Data dostępu 16.06.2021. https://www.whitehouse.gov/briefing-room/press-briefings/2021/06/11/background-press-call-by-senior-administration-officials-previewing-the-g7-summit-and-economic-deliverables/.
2. White House. “Carbis Bay G7 Summit Communique.” The White House, Data dostępu 16.06.2021. https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2021/06/13/carbis-bay-g7-summit-communique/.
3. Fałkowski, Andrzej. „NATO 2030 – wymuszona konieczność.” Fundacja im. Kazimierza Pulaskiego, Data dostępu 16.06.2021. https://pulaski.pl/pulaski-policy-paper-a-falkowski-nato-2030-wymuszona-koniecznosc/.
4. NATO. “Brussels Summit Communiqué.” NATO, Data dostępu 15.06.2021. https://www.nato.int/cps/en/natohq/news_185000.htm?selectedLocale=en.
5. White House. “Remarks by President Biden in Press Conference.” The White House, Data dostępu 14.06.2021. https://www.whitehouse.gov/briefing-room/speeches-remarks/2021/06/14/remarks-by-president-biden-in-press-conference-3/.
6. White House. “Remarks by President Biden, President of the European Council Charles Michel, and President of the European Commission Ursula von der Leyen Before the U.S.-EU Summit.” The White House, Data dostępu 15.06.2021. https://www.whitehouse.gov/briefing-room/speeches-remarks/2021/06/15/remarks-by-president-biden-president-of-the-european-council-charles-michel-and-president-of-the-european-commission-ursula-von-der-leyen-before-the-u-s-eu-summit/.
7. Walters, Joanna. “Biden set to meet Putin in 18th-century Swiss villa for first summit.” The Guardian, Data dostępu 16.06.2021. https://www.theguardian.com/us-news/2021/jun/09/biden-putin-summit-villa-switzerland-venue.
8. Kremlin. “News conference following Russia-US talks.” The President of Russia, Data dostępu 16.06.2021. http://en.kremlin.ru/events/president/news/65870.
9. With House. “U.S.-Russia Presidential Joint Statement on Strategic Stability.” The White House, Data dostępu 15.06.2021. https://www.whitehouse.gov/briefing-room/statements-releases/2021/06/16/u-s-russia-presidential-joint-statement-on-strategic-stability/.
10. Wilkinson, Peter; Said-Moorhouse, Lauren; Sangal, Aditi; Macaya, Melissa; Thompson, Nick; Wagner, Meg; Mahtani, Melissa; Rocha, Veronica. “Biden and Putin hold high-stakes Geneva summit.” CNN, Data dostępu 16.06.2021. https://edition.cnn.com/world/live-news/biden-putin-meeting-geneva-updates-intl/index.html.